Дарынды оқушы дайындау – парызымыз

Токмурзина Айгерим Дуйсенбаевна,
Астана қаласы әкімдігінің
№ 76 «Әдемі» балабақшасының тәрбиешісі

     Ұлы Абайдың «Тегінде адам баласы адам баласымен ақыл, білім, ар, мінез деген қасиеттерімен озады», — деген сөзі еш уақытта өз мәнін жойған емес. Өйткені, қашанда озық ойлы білімдар адамдар заманның дамуына өз үлесін қосады. Дарынды, талапты балалар – бүгінгі егемен еліміздің жарқын болашағы.
Бүгінгі таңда ұрпақтарымыз, ел болашағының алтын кілті білімде екенін мойындап келе жатыр. Бұл жөнінде көрнекті ағартушы Ш.Уәлиханов осыдан бірнеше ғасыр бұрын былай деген: «Халық кемеліне келіп дамуы үшін екі-ақ нәрсе керек. Онын біріншісі-азаттық, екіншісі-білім» — деген екен.
Оқыту мен тәрбиелеу үрдісінде оқушы шығармашылығын дамыту қажеттілігі қоғам талабынан туындайды. Бәсекелестік және білім саласына қойылатын талап күшейген сайын білім беру жүйесінде көптеген өзгерістер болуда. Заман талабына сай балаларды тәрбиелеу – басты мақсат.
«Бұлақ көрсең – көзін аш» дегендей, дарынды балаларды халық алдында алып шығатын да, бойындағы өнерін бағалайтын да, шәкірттің терең білім алуына жағдай жасайтын да ұстаз. Бұдан шығатын қорытынды, тәрбиеші-мұғалім теориялық білім мен қоса әдістемелік шеберлігін ұштастыра білгенде ғана мұғалім болмақ.  Әрбір ұстаз шәкіртінің жан-жақты дамуына, оның бойындағы шығармашылық қабілетті ашу жолында тынымсыз ізденісте болуы керек.
Белгілі зерттеуші, психолог Н. С. Лейтес қабілетті балалардың 3 категориясын анықтап берген болатын. Бірінші категория ой-өріс қабілеті ерте жастан байқалған балалар. Екінші категория- жеке бір іс-әрекет түрімен белгілі бір мектептегі ғылым түріне қабілеттілігімен көзге түскен оқушылар. Үшінші категория — дарындылық күш-қажырымен ерекшеленетін оқушылар. Ой-өріс қабілетімен ерте жастан көзге түскен оқушыларға мектептегі оқу кезіндегі қарқындылық тән. Кейбіреулерінің ақыл-ойы табанды түрде дамиды да өз қатарластарын басып озады. Олардың ақыл-ойының кемеңгерлігі сонша, оларды байқамау мүмкін емес. Мұндай балалар 3-4 жастан оқуды, жазуды, сызуды үйренеді де, өсе келе белгілі бір ғылым түрлерімен шұғылданады. Олардың қызығушылығы ауысып отырғанымен, ақыл-ойға салмақ салатын пәндерге талпынысы төмендемейді. Баланың дарындылығы байқалмайтын жағдайлар да кездеседі. Кейде тіпті баланың есейген шағында сирек кездесетін қабілеттері көрініс тауып жатады. Балалардың бойында белгілі бір қабілеттің жарқын көрінісі, ой-өріс деңгейінің жалпы көрінуімен, дамуымен, ғылымның, өнердің арнайы бір саласына бейімделуімен сипатталады.  Үшінші категорияға жататын оқушылар жалпы дамуы жағынан өз қатарларының алдына шықпайды. Бірақ ақыл-ойының өзіндік ерекшеліктерімен өзгешеленеді деген.