Білім айнасы газеті Республикалық газет ҚР Тұңғыш Президентінің тапсырмасы бойынша 2009 жылдың 1 шілдесінде Қазақстанда қажетті еңбек ресурстарымен ауылдық аумақтардың кадрлық әлеуетін күшейтуге бағытталған «Дипломмен ауылға» мемлекеттік бағдарламасы іске қосылды.
Осы жоба бойынша әлеуметтік қолдау шараларын ұсыну қағидаларына бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. «Дипломмен ауылға» жобасының басында әлеуметтік қолдау тек әлеуметтік саланың: денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет және спорт мамандарына көрсетілді. Кейінірек, ҚР Үкіметінің шешімі бойынша агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мамандарға әлеуметтік қолдау көрсетіле бастады.
Жобаға қатысқысы келетіндер үшін жалғыз критерий — бұл тек дипломның болуы. Жоба мамандарға олардың жасына, білім деңгейіне және мамандығы бойынша жұмыс тәжірибесіне байланысты әлеуметтік қолдау шараларын көрсетудің шектеулерін көздемейді.
Осындай мемлекетіміздің халыққа деген жанашырлығының арқасында, керемет бағдарлама бойынша біз де қолдау алдық. Қолымыздағы бар дипломмен мемлекет тарапынан бір реттік берілетін жәрдемақы және тұрғын үй алуға несие рәсімделеді.
Бұл бағдарлама – енді ғана оқу бітірген жас мамандардың жұмысқа орналасуы үшін мемлекет тарапынан берілген үлкен мүмкіндік. Сол мүмкіндікті жібермеу болашақ жастардың қолында. Университет қабырғасын тәмәмдай болысымен көптеген жастарымыздың жұмысқа орналаса алмай жүретіні бәрімізге белгілі. Көптеген жастар өз мамандығымен еңбек жолын бастай алмай жүр. Қарапайым жұмыскер болып, азық-түлік, техника дүкендерінде және басқа да жерлерде жұмыс істеп жатады. Менің ойымша, бұл жерде жұмыс берушілердің «тәжірибемен қабылдаймыз» деген қағидалары үлкен кедергі келтіреді. Сол себепті жастар мамандығы бойынша жұмысқа орналаса алмайды.
Енді бір жағынан жастар ауылдық жерге келіп жұмыс істеуге қорқады. Өзіммен қатар қалада жүрген құрбыларым ауыл дегенді естісе шошиды. Неліктен? Неге жастарда ауылға деген қорқыныш басым болып тұрады. Жастарды ауылдық жердегі тұрмыстық өмірге қажетті нәрселердің жоқтығы, қолжетімсіздігі алаңдатады. Бірақ мүлдем олай емес. Ауылда тұруға болады. Қалада жоқ мүмкіндіктер ауылдық жерде болады. Ол мүмкіндіктің бірі – осы «Дипломмен ауылға» бағдарламасы.
Артықшылығы: егер де дипломы бар маман өзбетінше ауылға келетін болса, онда тұратын баспана қажет, өзбетінше баспана алуға мүмкіндігі жоқтарға бұл бағдарлама өте тиімді. Ең бастысы жұмыс орнын табу, бір реттік жәрдемақы мен баспана алуға несие беріледі. Өте тамаша мүмкіндік.
Кемшілігі: жастарды ауылдық жерге тарту үшін ауылда ұжымдық мекемелер көп болуы керек. Мысалы, ветеринарлар, зоотехниктер, агрономдар, қаржыгерлер қажет түрлі кооперативтер, колхоздар. Барлық (шаруашылық кәсіпорындары) жеке меншік болып табылатын ауылдарда бюджеттік ұйымдарға бір адамнан артық емес маман қабылданады. Бұл жағдайда «Дипломмен — ауылға» бағдарламасы бойынша келген басқа адамдарға не істеу керек? Бұл бағдарлама ауылдағы ауылдық өндірістік кәсіпорындар саны өсіп, онда жұмыс істеу үшін жас мамандарды тартқан жағдайда ғана экономикалық жағынан тиімді болады.
Ауыл мектебінің үлкен артықшылықтары бар. Ең бастысы, ауыл мектебі ауыл қоғамының, ауыл мәдениетінің мөрін алып жүреді. Білім сапасы ең алдымен мұғалімге байланысты. Бұл аксиома. Ал біздің ауыл мектептерінде негізінен өз ісінің мамандары жұмыс істейді. Олар оқушыларды пәндік олимпиадаларға, конкурстарға белсенді дайындайды және жақсы нәтижелерге қол жеткізеді. Білім беру жүйесін жетілдіру мақсатында демографиялық проблемалар, экономикадағы дағдарыстық құбылыстарды реттеу керек деп ойлаймын. Кадрлық ресурстың жағдайы — педагогикалық және басқарушы кадрлардың қартаюы, мектепке жастардың жеткіліксіз келуі. Ауыл мектебінің мұғалімі үшін білім беру ғана емес, баланы өз бетінше оқуға үйрету өте маңызды. Егер мен ауыл мектептері бойынша орташа балл аудандық және облыстық деңгейден төмен деп айтсам, Американы ашпаймын. Зерттеулер сонымен қатар қалалық мектептерде оқитындардың жоғары нәтиже көрсететіндігін көрсетеді. Бұл балалардың «сапасына» емес, қалыптасқан жағдайлардың сапасына, ресурстардың шектеулі болуына байланысты. Қазіргі заманғы оқулықтар жетіспейді. Интернет жылдамдығы бұрынғысынша үлкен емес, оқушылардың желіге еркін қол жеткізу орындары, қашықтықтан білім беруге арналған бағдарламалық қамтамасыз ету жеткіліксіз. Иә, және ауыл оқушыларының үй компьютерлері қалалық компьютерлерге қарағанда әлдеқайда аз. Осы жылдар ішінде ауыл мектептерінің бір бөлігі шын мәнінде әртүрлі инновациялық педагогикалық технологиялар, компьютерлік қамтамасыз ету, денсаулық сақтау технологияларын дамыту саласында серпіліс жасағанын, ауыл қоғамының әртүрлі субъектілерімен өзара іс-қимылды жандандырғанын мойындау керек. Бірақ, бүгінгі таңдағы басты міндет — ауыл мектебінің келешегін жандандыру. Біз постиндустриалды ауыл құру үшін ауыл мектебі мен ауылды сақтағымыз келеді. Қазіргі заманғы ғылым болашақ ауыл өміріне тиесілі деп санайды, онда жоғары технология болады, онда отбасы Голландиядағы отбасы өндіретін өнім шығара алады, ал онда халықтың 3-4 пайызы бүкіл елді тамақтандырады. Сондықтан бұл жерде мүлдем басқа мәселе туындайды. Біз ауылды сақтауымыз керек, ХХІ ғасырға лайықты адамдардың дамуы үшін ауыл мектебін сақтауымыз керек.
Қорыта келе, «Дипломмен ауылға» бағдарламасын одан әрі жандандырып, ауылымызға жастарды тарту керек, зейнеткерлік орынға қолында дипломы бар жас мамандарды жұмыспен қамту керек деп ойлаймын. Ауылдан адам көшкенмен, адамнан ауыл көшпейді. Жастарға айтатыным ауылға келуге қорықпаңыздар, ауылды дамытуға үлес қосыңыздар, мемлекеттің беріп отырған мүмкіндігін пайдаланыңыздар. Еліміздің болашағы – көзі ашық, көкірегі ояу, білімді жастардың қолында. Оқыңыздар, білім қуыңыздар, сол білім нәрімен шәкірттерді сусындатып, ауылымыздың көркеюінің бір себепшісі – Сіздер болыңыздар, құрметті жастар!
Қарағанды облысы,
Жаңаарқа ауданы,
Атасу ЖББ мектебінің мұғалімі
Альжанова Айдана Азаматқызы
