Білім айнасы газеті Республикалық газет Қарағанды қаласы
«№59 ЖББМ» КММ
қазақ тілі пәні мұғалімі
Мустафина Назгуль Кабидолловна
Мемлекет пен ұлт құрыштан құйылып, қатып қалған дүние емес, үнемі дамып отыратын тірі ағза іспеттес. Ол өмір сүру үшін әрине заман ағымына саналы түрде бейімделуге қабілетті болуы керек. «Егемен Қазақстан» газетінің 2017 жылғы 12 сәуіріндегі санында «Жаңа жаһандық үрдістер ешкімнен сұрамай, есік қақпастан бірден төрге озды. Сондықтан, заманға сәйкес жаңғыру міндеті барлық мемлекеттердің алдында тұр»,- деген болатын. Расында, бұл сөз өте тұшымды әрі қисынды. Тарих беттерінен белгілі ол сыныптай сырғыған уақыт ешкімді күтіп тұрмайды, жаңғыру да дәл сондай жалғаса беретін процесс.
Екі дәуір түйіскен өзара шақта Қазақстанға түбегейлі жаңғыру және жаңа идеялар арқылы болашағын баянды ете түсудің теңдессіз тарихи мүмкіндігі деумізге нақтылы негіз бар. Яғни, Нұрбек Шаяхметовтың «Рухани жаңғыру» атты еңбегінде «Жаңа жағдайда жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс – біздің дамуымыздың ең басты қағидасы»,- деген еді. Өмір сүру үшін өзгере білу қажет. Оған көнбегендер тарихтың шаңына көміліп қала береді.
2017 жылы ҚР президенті, Елбасы ұлт кемеңгері Н. Назарбаев «Қазақ тілі әлібиінің кириллицадан латын графикасына көшіру туралы» заңға қол қойғаны тәуелсіз елдің жастарын бір жігерлендіріп тастағаны сөзсіз. Неге? Бүгінгі күн, ертеңгі тарих дегендей. Ұлы бастаманы қолдау әрбір патриоттың парызы. Себебі: кеңестік идеологиялық құрсауда қалған ұлтымыз, аштық пен ұлт тарихына жасалған қиян-кескі арпалыстан өтіп азаттық таң атқанда неден жасқануымыз керек.
Латын әліпбиі көшу ол заман талабы. Шындығында, бұл жобаны мәселе ретінде қарастырмауымыз керек. Ұлттық бастаманы ұлт болып қана еңсере аламыз. Қазақстан қазақ халқының қара шаңырағы. Елбасының, «туған жерге туыңды тік, туған жер, ұлттың бірегейлігін сақтау,» — атты бағдарлама негізі осында жатыр.
Әр өзгеріс негізі үлкен табысқа жетудің кілті екені рас. Тарихи зерде жағынан өздеріңізге мәлім ұлт ұстазы, Алаш ардақтысы Ахмет Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты мамандары 2018 жылы ресми дерек көздеріне берген түсінігінде «қазіргі қазақ тіліне бейімделетін латын әліпбиінің нұсқаларында кеңестік дәуірдегі латын әліпбиінің тарихи тәжірибесі кеңінен қолданылмақ»,- деген болатын. Яғни, біз латынға көшіп отырған жоқпыз, керісінше оған қайта ораламыз. XX ғ. қазақ әліпбиінің тарихындағы реформалар қазақ руханияты мен қоғамдық санасы үшін үлкен сын болған еді. Бұл реформа күрделілігі сонша қазіргі қоғам дау туғызатын латын әліпбиіне көшудің өзі 1929 жылы арабтан латынға, 1940 жылы латыннан кириллицаға көшу қысқа мерзімде, яғни, небәрі 10 жыл көлемінде іске асырылған. Бір сөзбен айтсақ, латынға көшуді трагедия ретінде қарастырмаған жөн.
Латын әліпбиіне ауысқанда мемлекеттік тілдің жағдайы қалай өзгереді? Кириллицадағы ғылыми еңбектер мен рухани мұрамыздың «алтын қоры» далада қалмай ма? Деген күдік пен үрей әрбір азаматта болатыны рас. Бірақ, ойға салып қарайтын болсақ, мемлекет бұл саясатты ұзақ жылдардан бастап жүзеге асыруға нақты қадамдарға барғанын көре аламыз. Біріншіден, латын әліпбиіне кезең-кезеңмен көшуіміз керектігі. Екіншіден, мемлекеттік тілді сапалы үйренуге жаңа серпін береді. Үшіншіден, рухани мұрамыз бен тарихымыздан алшақта қалмауымызға басты ол қазірге дейін өз нәтижесін берген 3 тілдік құндылықтың төмендетпеуге негіз болады. Әрі, латынға көшкен елдердің әлемдік оңтайлы тәжірибе мен қателіктері бізге сабақ болады.
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, латын әліпбиіне көшу тек жаңғыру мен ұлы бастама ғана емес, ұлттық кемелденуге әкелетін сөзсіз. Ұлт көсемі Әлихан Бөкейханұлы «Ұлтқа қызмет білімнен емес, мінезден»,- деген уытты сөзін ту қылып ұстап, елім деген ер болса бірлігімізді сақтап, тәуелсіздігімізді тұғырында желбіретіп, Алаш артқан ұлы мұрат пен мақсат жолында аянбайық.
