Білім айнасы газеті Республикалық газет Қасымова Л.Н., ә.ғ.к., доцент,
Нургалиева А.Ж., профессор ассистенті,
Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы,
Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы
Білім — әлемнің барлық өркениетті елдеріндегі дамудың басты басымдығы және басты көрсеткіші болып табылады. Іс жүзінде елдер тек тауарлармен және қызметтермен ғана бәсекелеспейді — олар әлеуметтік құндылықтар жүйелерімен және білім беру жүйесімен бәсекелеседі.
Қазақстан Республикасының жоғары білім беру жүйесі әлемдік ғылым мен техникамен дамыған «әлемдік стандарттарға» ұмтылады. Білім беру экономикалық жүйенің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың ажырамас құрамдасына, аймақтық және жаһандық деңгейде өзінің лайықты орнын алу тәсіліне айналуда. Бүгінгі таңда жаңа талаптар — қарқынды ғылыми-зерттеу жұмыстарымен, ғылыми зерттеулермен интеграцияланған инновациялық білім беру, білім беруді өндіріс пен экономиканың тұтынушыларымен тығыз байланыстыру бірінші кезекте тұр.
Қоғамымыздың идеалы өз тарихын, тілін, мәдениетін білетін, сонымен бірге заманауи, шет тілдерін еркін меңгерген, озық және жаһандық көзқарастары бар қазақстандық болуы керек.
Жаһандану мен ақпараттандыру дәуірінің ерекшелігін ескере отырып, білім беру жүйесінде әлеуметтік-гуманитарлық пәндердің рөлі артып келеді. 2017 жылдың 12 сәуірінде жарияланған Н.Назарбаевтың «Болашаққа көзқарас: қоғамдық сананы жаңғырту» мақаласының ережелері негізінде жасалған «Рухани жаңғыру» бағдарламасы да осы мақсаттарға бағытталған.
Ол өзінің стратегиялық мақаласында білім жастардың басымдықтары жүйесінде бірінші орынға айналуы керек деп баса айтты.
Сонымен қатар, жаһандану мен ақпараттандыру дәуірінің ерекшелігін ескере отырып, Елбасы «Біз студенттердің тарих, саясаттану, әлеуметтану, философия, психология, мәдениеттану, филология мамандықтары бойынша толық білім алуына жағдай жасауымыз керек. Бізге тек инженерлер мен дәрігерлер ғана емес, сонымен бірге бүгіні мен болашағын жақсы түсінетін адамдар қажет» әлеуметтік-гуманитарлық пәндердің білім беру жүйесіндегі рөлін ерекше атап өтті.
Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясында (ҚазБСҚА) әлеуметтік-гуманитарлық пәндерге ерекше рөл бөлінген. Сондай-ақ, академияда үнемі социологиялық сауалнамалар мен психологиялық тестілер өткізетін «Эдукология» орталығы жұмыс жасайды. Әлеуметтік сауалнамалар студенттер мен оқытушылардың өміріндегі әр түрлі тақырыптарда өткізіледі. Студенттердің тілектері мен ұсыныстарының арқасында біздің академия үнемі жетілдіріліп, дамып келеді.
Жалпы білім беретін пәндер факультетінде көптеген студенттік клубтар бар, оның ішінде студенттердің өздері үнемі зерттеу жүргізетін «Студенттік пікір» клубы бар. Қашықтықтағы форматқа қарамастан, бұл бағыттағы жұмыс тоқтаған жоқ. Осылайша, студенттер «Әлеуметтану» пәнін іс жүзінде игереді және ғылыми жұмыстарға бір уақытта қатысады.
Академия білім сапасына үлкен және ерекше назар аударады. Бұл мәселені зерттеу үшін білім беру мониторингі әдісі қолданылады. Оның көмегімен жүйелі бақылау жүргізу, білім берудің даму векторын талдау және бағалау, сондай-ақ нәтижелердің жағдайы мен динамикасын болжау үшін қолдануға болады.
Мониторинг — бұл білім беру жүйесінің қызметі туралы, сонымен қатар студенттердің оқу үдерісіне, студенттік өмірдің басқа спектрлеріне, әсіресе оның ішкі рухани әлеміне қанағаттануы туралы ақпарат жинау, өңдеу, сақтау және тарату жүйесі.
Қазіргі уақытта білім беру үдерісі мұғалімнен алынған ақпаратты қабылдаумен және оны игерумен шектеліп қана қоймай, жеке тұлғаға бағытталғандығы белгілі.
Оқу процесі студентті бей-жай қалдырмай, оның санасы мен сезіміне әсер етуі керек. Ол өзі күнделікті өмірде кездесетін және жаһандық сипаттағы сұрақтарға жауап іздеуі керек. Ол үшін оған тек өзінің тәжірибесіне сүйеніп қоймай, жаңа ақпарат іздеу қажет болады. Студенттер ақпаратты пассивті алудың орнына мұғалімнің басшылығымен өздері алуға тырысады. Студенттер практикалық қызметтің көптеген түрлеріне қатысады, сонымен бірге өз білімдерін көрсетеді. Ақпаратты есте сақтау емес, зерттеу ретінде оқудың уақыт талабы. Студенттің әрбір жобасы — бұл оның өзіндік жеке үлесі бар жаңалықтың бір түрі.
Ғылыми жобалармен жұмыс жасай отырып, студенттер топтық форматта бір-бірімен ынтымақтастықты үйренеді. Қазіргі кезде қоғам өте мобильді, Интернет бүкіл әлемнің адамдарымен ынтымақтастықта болуға мүмкіндік береді. Сондықтан топтық ғылыми жобаға қатысу — бұл топтық ынтымақтастықтың негізін қалайтын платформа. Ынтымақтастық прогрессивті және серпінді болуы керек. Студенттер әр адамның жобаға әкеле алатын мүмкіндіктері мен қабілеттерін тануға және осы атрибуттарға байланысты рөлдерді өзгертуге үйренуі керек.
Студенттер онлайн-семинарларда, студенттердің онлайн-конференцияларында өз жобаларында сөйлей отырып, шешендік өнерді шыңдауда, көпшілік алдында олардың мүмкіндіктерін бағалауда және ғылыми қызығушылықтары бар серіктестер табуда баға жетпес тәжірибе жинақтайды.
Студенттік пікір» клубы жыл сайын ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысқысы келетін ең белсенді студенттерді тартады. Олар жыл сайын халықаралық студенттер конференцияларына қатысады. Мәселен, М.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің Астана қаласындағы қазақстандық филиалында, Сүлейман Демирел (Қаскелең қ.) және академияның өзінде олар «ҚазБСҚА-дағы білім сапасының мәселелері (студенттердің көзімен бақылау)», «Қазіргі жастардың діндарлығының ерекшеліктері (ҚазБСҚА студенттерінің мысалында)», «Ұят-феномен» сияқты тақырыптар бойынша жеңімпаз атанды.
Бұл студенттерді шабыттандырады және олардың шығармашылық күштеріне деген сенімділіктің негізін қалайды. Олар осылай өздерін танып біледі және осы арқылы олар әлемді және болашақты белсенді тұлға ретінде тереңірек танып біледі. Биылғы жылы студенттер «Пандемияның білім беру жүйесіне әсері (ҚазБСҚА студенттерінің мысалында)», «Ыңғайлы орта туралы түсінік және оның Қазақстан қалаларында қалыптасуы», «Архитектуралық дизайнның халықтың қажеттіліктеріне әсері» сияқты өзекті тақырыптарды таңдады.
Әлеуметтік-гуманитарлық пәндер студенттің өзін-өзі түсінуіне, алған білімдерін өмірде қолдана білуіне ықпал етеді. Егер сабақтардың білім беру мекемесінің қабырғасынан тыс жерде оқушылардың өміріне әсері болмаса, олардың ешбір пайдасы жоқ.
Шыңғыс Айтматовтың «Боранды бекет немесе Ғасырдан да ұзақ күн» романының кейіпкерлерінің бірі Сәбитжан, көп оқиды, жоғары білімі бар, кез-келген тақырыпта сөйлесе алады, бірақ бас кейіпкер Едіге қорытынды жасағандай «одан адам шықпады». Ол өзінің бірегейлігін, ата-бабаларының рухани тарихын сақтай алмады. Әрине, біз мұндай студенттерді қалыптастырмауымыз тиіс.
Виртуалды әлем адамдардың шынайы әлемін бүркемелейтін қазіргі уақытта, студенттер өздерінің күнделікті өмірін, ішкі әлемін, өз қоғамын, нақты шынайы адамдардың қоғамын барлық қиын мәселелерімен зерттеу қажеттігі туындап отыр.
