Білім айнасы газеті Республикалық газет Ибрагимбекқызы Фариза;
Усаева Арайлым;
Бекбергенова Асем
Абай атындағы ҚазҰПУ
Бастауыш білім беру көптілділікпен
мамандығының 4 курс студенттері
Аңдатпа: Мақала оқу және тәрбие процесінде бастауыш сынып оқушыларының коммуникативті дағдыларын дамытудың маңыздылығына бағытталған. Қазіргі қоғамда тиімді қарым-қатынас жасай білу табысты әлеуметтену мен кәсіби өсудің негізгі дағдысына айналады. Оқу-тәрбие іс-әрекеті процесінде коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыруға ықпал ететін әдістерге назар аударылады. Маңызды аспект-оқушылар арасындағы байланысты белсендіретін интерактивті оқыту әдістерін қолдану. Рөлдік ойындар, топтық жобалар мен пікірталастар ақпаратты қабылдау және беру дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Мақала сонымен қатар коммуникативті дағдылардың оқу материалын сәтті игеруге әсерін қарастырады. Өз ойларыңызды білдіру, сұрақтар қою және басқалармен қарым-қатынас жасау қабілеті оқу сапасы мен пәндерді түсінуге әсер етеді.
Түйін сөздер: коммуникативтік дағдылар, бастауыш сыныптар, оқу-тәрбие процесі, әлеуметтену, білім беру, интерактивті әдістер, рөлдік ойындар, топтық жобалар, пікірталастар, оқыту, негізгі дағдылар, даму, қарым-қатынас, Оқу материалы, құзыреттілікті қалыптастыру.
Аннотация: Статья фокусируется на важности развития коммуникативных умений у учащихся начальных классов в процессе обучения и воспитания. В современном обществе умение эффективно общаться становится ключевым навыком для успешной социализации и профессионального роста. В процессе учебно-воспитательной деятельности обращается внимание на методы, способствующие формированию коммуникативных компетенций. Важным аспектом является использование интерактивных методов обучения, которые активизируют общение между учащимися. Ролевые игры, групповые проекты и дискуссии способствуют развитию навыков восприятия и передачи информации. Статья также рассматривает влияние коммуникативных умений на успешное усвоение учебного материала. Способность выражать свои мысли, задавать вопросы и взаимодействовать с окружающими влияет на качество обучения и понимание предметов.
Ключевые слова: Коммуникативные умения, начальные классы, учебно-воспитательный процесс, социализация, образование, интерактивные методы, ролевые игры, групповые проекты, дискуссии, обучение, ключевые навыки, развитие, общение, учебный материал, формирование компетенций.
Abstract: The article focuses on the importance of developing communication skills in primary school students in the process of learning and upbringing. In modern society, the ability to communicate effectively is becoming a key skill for successful socialization and professional growth. In the process of educational activity, attention is drawn to methods that contribute to the formation of communicative competencies. An important aspect is the use of interactive teaching methods that enhance communication between students. Role-playing games, group projects and discussions contribute to the development of perception and communication skills. The article also examines the influence of communication skills on the successful assimilation of educational material. The ability to express your thoughts, ask questions and interact with others affects the quality of learning and understanding of subjects.
Keywords: Communication skills, elementary grades, educational process, socialization, education, interactive methods, role-playing games, group projects, discussions, training, key skills, development, communication, educational material, competence formation.
Қазіргі білім беруде бастауыш сынып оқушыларының коммуникативті дағдыларын дамытуға баса назар аударудың маңыздылығы артып келеді. Бұл фокус білім беру мекемелерінің Стратегиялық жоспарының ажырамас бөлігі болып саналады, өйткені бұл дағдыларды қалыптастыру балалардың сәтті әлеуметтенуіне және академиялық дамуына айтарлықтай әсер етеді.Коммуникативті дағдыларды дамыту процесі бастауыш сыныптардағы тәрбиенің негізгі аспектісіне айналады. Тек тілдік дағдыларды үйретумен шектелмей, бұл процесс коммуникативті құзыреттіліктің кең спектрін қамтуға тырысады. Табысты қарым-қатынас тек сөздерді дұрыс тұжырымдау қабілетін ғана емес, сонымен бірге тиімді қарым-қатынас жасау, тыңдау, контекстті түсіну, әртүрлі жағдайларға бейімделу және қарым-қатынас орнату қабілетін де қамтитынын түсіну маңызды.Бастауыш сыныптар коммуникативті дағдыларды дамыту стратегияларын енгізудің тамаша сәтін ұсынады. Бұл жаста балалар әлем туралы алғашқы түсініктерін қалыптастырады және қоршаған ортамен белсенді қарым-қатынас жасай бастайды. Сондықтан оларға когнитивті ғана емес, әлеуметтік дағдыларды дамытуға мүмкіндік беру маңызды.Алайда, бұл дағдыларды дамыту оларды оқу жоспарына енгізумен шектелмейді. Бұл жүйелі тәсілді, оқытудың инновациялық әдістерін біріктіруді, балалар психологиясы мен педагогикасы саласындағы зерттеулерді қажет етеді. Әр баланың жеке ерекшеліктерін ескеріп, оның коммуникативті дағдыларын дамытуға ықпал ететін оқу ортасын құру қажет.
Оқытудың басталуы-бастауыш сынып оқушыларының коммуникативтік дағдыларын одан әрі дамыту үшін іргелі база қалыптасатын кезең. Оқытудың бұл кезеңі балалардың болашақта тиімді қарым-қатынас жасау қабілетін анықтай отырып, олардың әлеуметтік және эмоционалдық дамуына маңызды әсер етеді.Оқытудың алғашқы жылдарынан бастап коммуникативті дағдыларды қалыптастырудың маңыздылығын асыра бағалау қиын. Бұл тұрғыда ерте оқыту мен тәрбиелеу шешуші рөл атқарады. Балалар қоршаған әлемді қабылдайды және оқудың алғашқы жылдарында басқалармен қарым-қатынас жасауды үйренеді. Сондықтан белсенді өзара әрекеттесуді ынталандыру үшін оң оқу ортасын құру маңызды.Тиімді білім беру ортасы балалардың оқу процесінде Өзін жайлы сезінуінен басталады. Сынып әр бала өзінің маңыздылығын түсінетін, қолдау мен қарым-қатынасқа дайын болатын орын болуы керек. Мұғалімдер мұндай ортаны құруда шешуші рөл атқарады, тек мұғалімдер ғана емес, сонымен қатар тиімді қарым-қатынас дағдыларын қалыптастырудың рөлдік модельдері болады.Эмоционалды даму ерте оқытумен де тығыз байланысты. Басқалармен қарым-қатынастың жағымды эмоционалды әсерлері оқушылардың мотивациясына әсер ететін оқумен жағымды байланыстар қалыптастырады. Позитивті өзара әрекеттесуді нығайтуға бағытталған педагогикалық әдістер коммуникативті дағдыларды дамытуға ықпал етеді, өйткені балалар өздерін ашық сезінеді және өз ойларын білдіруге дайын.Бастауыш сыныптарда оқыту сонымен қатар тұлғааралық қарым-қатынас негіздерімен танысуды білдіреді. Бұл балалар қарым — қатынас тек ақпарат беру ғана емес, сонымен бірге тыңдау және басқалармен қарым-қатынас жасау қабілеті екенін түсіне бастайтын уақыт. Рөлдік ойындар, пікірталастар және топтық тапсырмалар қарым-қатынас дағдыларын дамыту алаңына айналады.Дегенмен, ерте оқыту тек қарым-қатынас туралы ғана емес, сонымен қатар сыни ойлауды меңгеру туралы. Бастауыш сынып оқушылары оқу ортасында өзара әрекеттесіп, ақпаратты талдау, өз пікірлерін білдіру және басқалардың көзқарастарын түсіну қабілетін қалыптастыра бастайды. [1]
Бастауыш сыныптарды оқыту контекстіндегі рөлдік ойындар мен ұжымдық жобалар балалардың қарым-қатынас дағдыларын дамытуда шешуші рөл атқарады. Бұл инновациялық әдістер оқу процесін қызықты етіп қана қоймайды, сонымен қатар балалардың қарым-қатынас жасау қабілетін тиімді қалыптастырады.Рөлдік ойындар балаларға әртүрлі рөлдер мен сценарийлерге үйренуге мүмкіндік беретін маңызды құрал болып табылады. Бұл тәжірибе олардың шығармашылық ойлауын дамытып қана қоймай, өз идеялары мен сезімдерін білдіруге ынталандырады. Балалар әртүрлі жағдайларға бейімделуді үйренеді, бұл болашақта олардың нақты әлемде өзара әрекеттесу қабілетіне оң әсер етеді.Ұжымдық жобалар бірлескен шығармашылық пен өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді. Жоба бойынша бірлескен күш-жігер барысында балалар бір-бірін тыңдауға, идеяларды талқылауға, жанжалдарды шешуге және жалпы шешімдер қабылдауға үйренеді. Бұл қарым-қатынас дағдыларын жетілдіріп қана қоймай, командада жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырады.Оқытудың ойын түрлерінің маңызды аспектісі-балалардың басқалармен қарым-қатынас жасау қабілеті. Ойын барысында олар өз ойларын, ұсыныстарын, идеяларын білдіреді, құрдастарының көзқарастарын тыңдауға және ақпарат алмасу негізінде өзара әрекеттесуге үйренеді. Мұндай тәжірибе эмпатияны дамытуға, басқалардың пікірін құрметтеуге және оң қарым-қатынас орнатуға негіз жасайды.Оқытудың ойын түрлерінің тиімділігі сонымен қатар олар оқытудың әртүрлі стильдерін ескереді. Кейбір балалар практикалық тәжірибе арқылы ақпаратты жақсы меңгереді, ал ойын әдістері бұл мүмкіндікті қамтамасыз етеді. Бұл материалды тереңірек түсінуге және үйренген білімді нақты жағдайларда тиімді қолдануға мүмкіндік береді. [2]
Қарым-қатынас шешуші рөл атқаратын қазіргі әлемде вербалды емес қарым-қатынас құралдарын оқыту балалардағы қарым-қатынас дағдыларын қалыптастырудың ажырамас бөлігіне айналады. Оқытудың бұл маңызды бағыты тек сөздерді қолданбай ақпарат берумен ғана шектелмейді, ол терең түсінуге және қоғамдағы табысты өзара әрекеттесуге жол ашады.Қимылдарды, мимиканы және интонацияны түсіну коммуникативті сауаттылықтың маңызды элементі болып табылады. Осы вербалды емес өрнектерді «оқуға» үйретілген балалар айналасындағылардың сезімдері мен эмоцияларын дәлірек қабылдай алады. Бұл олардың тұлғааралық қарым-қатынастарының сапасы мен тереңдігін жақсартып қана қоймайды, сонымен қатар оларға әртүрлі әлеуметтік топтармен қарым-қатынас жасауға сенімділік береді.Вербалды емес қарым-қатынасты оқытудың негізгі аспектілерінің бірі-ақпаратты қабылдаудағы көкжиектің кеңеюі. Сөздерді ғана емес, дене тілін де оқи алатын балалар әртүрлі жағдайларға бейімделуге икемді. Бұл оларға оқуда артықшылық беріп қана қоймайды, сонымен қатар табысты әлеуметтену үшін қажетті дағдыларды қалыптастырады.
Оқушылардың коммуникативті дағдыларын қалыптастырудағы мұғалімдердің рөлі өлшеусіз үлкен. Сенімді қарым-қатынас құру және бастаманы ынталандыру осы процестің негізгі компоненттері болып табылады. Әр балаға жеке көзқарас негізгі элементке айналады, өйткені әр оқушы ерекше және оның ерекшеліктерін ескеруді талап етеді.Педагогикалық қолдау тек оқытуды ғана емес, сонымен қатар балаларды қарым-қатынас дағдыларын дамытуға шабыттандырады. Мұғалімдер қарым-қатынас пен өзара әрекеттесудің тиімді әдістерін көрсете отырып, тәлімгер ретінде әрекет етеді. Мұғалімдердің қолдауы мен түсінігі балалардың өз ойлары мен идеяларын білдіруге еркін сезінетін қолайлы атмосфера жасайды.Оқушылар арасында эмпатияны дамытуға ерекше назар аудару керек. Тәрбиешілер сәтті тұлғааралық қарым-қатынастың маңызды элементі болып табылатын сұхбаттасушылардың сезімдері мен перспективаларын түсінуді модельдей алады және ынталандыра алады.
Жанжалдарды тиімді шешуге үйрету коммуникативті дағдыларды қалыптастырудағы келесі маңызды кезең болып табылады. Осы дағдыларға ие балалар туындаған келіспеушіліктерді сәтті шешіп қана қоймай, сау қарым-қатынас орнатады.Бұл аспект балаларда поискааға келу, өз көзқарастарын дәлелдеу және басқалардың пікірін тыңдау дағдыларын дамытады. Сындарлы қарым-қатынасқа үйрету өз сезімдері мен қажеттіліктерін білдіру дағдыларын қалыптастырады, бұл өзін және айналасындағыларды тереңірек түсінуге ықпал етеді.
Топтық жобалар мен талқылаулар оқу процесін жандандыру әдістері ретінде коммуникативті дағдыларды қалыптастыру контекстінде маңызды. Бұл тәжірибелер оқушыларды өз ойларын белсенді түрде айтуға, дәлелдеуге және әңгімелесушілерді мұқият тыңдауға ынталандырады.Топтық жобалар міндеттерді бірлесіп шешуге бірегей мүмкіндік береді, оның барысында балалар идеялар мен жауапкершілікпен бөлісу арқылы ынтымақтастықты үйренеді. Әр түрлі тақырыптарды талқылау барысында олар тыңдау, дәлелдеу және балама көзқарастарды қабылдау дағдыларын дамытады.Мұндай интерактивті оқыту әдістері оқу процесін динамикалық етіп қана қоймайды, сонымен қатар оқушыларды өз бетінше ойлауға және өз көзқарастарын білдіруге ынталандырады. Маңыздысы, бұл әдістер оқуды күшейтіп қана қоймайды, сонымен қатар әртүрлі әлеуметтік жағдайларда болашақ табысты қарым-қатынас үшін берік негіз болатын өзара әрекеттесу мәдениетін қалыптастырады. [3]
Қорытындылай келе, бастауыш сыныптарда коммуникативті дағдыларды дамыту баланың жеке басының жалпы қалыптасуында негізгі рөл атқарады. Бұл процесс балаларға болашақта сәтті қарым-қатынас пен өзара әрекеттесу дағдыларын қамтамасыз ету үшін мақсатты стратегияларды, инновациялық тәсілдерді және үздіксіз қолдауды қажет етеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
- «Бастауыш мектепте балалардың коммуникативті дағдыларын дамыту», Автор: Иванова, Н.П. Шығарылған жылы: 2015
- «Бастауыш мектепте коммуникативті дағдыларды қалыптастыру»,Автор: Петрова, Е. И. Шығарылған жылы: 2018
- «Бастауыш сынып оқушыларының коммуникативтік стратегиялары», Автор: Смирнов, А. А. Шығарылған жылы: 2020
