Биология пәнін ағылшын тілінде оқытудың қиындықтары мен мүмкіндіктері

Қазіргі жаһанданған, ақпараттың дамыған ғасырында болып жатқан түрлі өзгерістер мен жаңашылдықтар еліміздің экономика саласына да, білім беру жүйесіне де тың ізденістерді енгізіп отыр. Бүгінгі білім беру жүйесі модернизацияланған заманда көп тілді меңгертуге аса назар аударылып, жан-жақты жол ашылған. «Келешекке кемел біліммен», — деп Елбасы Н.Ә.Назарбаев ұстаным еткендей, келшекке терең біліммен қадам басып, әлемдік білім кеңістігінің құпияларына үңіліп, қоғамға бейім, өз қабілетін таныта алатын, жан-жақты дамыған, бірнеше тілді меңгерген құзіретті тұлғаны қалыптастыру басты мақсаттардың бірегейі болып отыр [1, p. 2].

Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан -2050» стратегиясында мұғалімдерге сенім арта отырып, жастарымыздан үміттенеді. «Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер – бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан да сол деңгейде болады. Сондықтан да ұстазға жүктелетін міндет ауыр» — делінген болатын [2, p. 5].

Қазіргі кезде Қазақстан мектептерінде информатика, физика, биология және химия пәндерін ағылшын тілінде оқыту қолға алынып жатыр. Бұл бір жағынан қиын болғанымен, қажеттіліктен туындап отыр. Биология пәнін ағылшын тілімен байланыстыра оқыту оқушылардың сөздік қорын кеңейте отырып, жаңалық ашуға, әртүрлі бақылаулар, тәжірибелер жүргізуге құлшындырады. Сабақ барысында қосымша берілетін биологиялық терминдер сөздігі оқушының сөз қорын қалыптастыруда өз көмегін тигізеді. Қазіргі кезде оқушыларға пәнді қазақ тілімен бірге орыс және ағылшын тілінде оқытудың әртүрлі деңгейлеріне сәйкес оқытудың жаңа технологияларын, ақпараттық және компьютерлік жүйелер арқылы ізденіс жұмыстарын жандандыра түсудің барлық мүмкіндіктері жасалған.

Жаратылыстану пәндерін үш тілде оқыту –болашақ ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіндік беретін бүгінгі күнгі қажеттілік. Ғылыми техниканың дамуы адамдардың практикалық және кәсіби тұрғыда көп тілді меңгеру қажеттігін тудыруда. Сабақ процесінде жаңа технологиялық әдістерді пайдалануда техникалық құрылғыларды қолдану кезінде ағылшын тілін білу маңызды.

Осы орайда Жамбыл облысының Тараз қаласының №5 мектеп-гимназиясында 2017 жылдың 1 қыркүйек айынан бастап «Үштілді білім беруді енгізудің эксперимент алаңы» құрылды. Эксперимент сыныптар ретінде маған 7 сыныптар берілді. Таңдау курсының тақырыбын «Биологиялық терминдер» деп алдым. Ағылшын тілінде берілген оқу материалын оқушыларға жеңіл әрі тиімді меңгерту үшін оқу жоспарының инвариант компонентіндегі негізгі «Биология» пәні оқу бағдарламасымен тығыз байланысты етіп жасадым. Бұл бағдарламаны негізгі ғылыми ұстанымдарды ескере отырып жасадым. 7 сыныптарға аптасына 1 рет 34 сағатқа арнап жасалынды.

Бастапқыда сабақты өзге тілде өту өте күрделі көрінді. Себебі ағылшын тілін жетік білмедік. Бірақ бұл мәселе біртіндеп өз шешімін таба бастады, яғни ұстаздарды жаппай тілдік курстарға жіберіп, тілді кіріктіріп оқыту семинарларына жіберді.

Сабақта жаңа ақпаратты меңгерту үшін қолданатын әдістеріме тоқталсам, жаңа сабақты үнемі фотосуреттер, видеолар, бағыттаушы сұрақтар қою арқылы ашып отырдық. Жаңа сабақтың тақырыбымен танысқан соң, сол тақырыпта кездесетін термин сөздердің ағылшын тіліндегі нұсқасымен таныстырдым (міндетті түрде транскрип болу қажет). Сол терминдерді есте сақтау үшін түрлі активити қолдандым, атап айтсам, кесте, сызба, broken phone, matching, flapper және т.б. Жаңа сабақ туралы шамалы ақпарат өзім беріп, сол тақырыптардың тексттерін үш топқа бөліп беремін. Үш топ тексттерді оқып, абзац бойынша сұрақтар қойып бір бірімен алмасады. Сонымен қатар әр оқушы жеке, жұппен орындайтын жұмыстар беріледі. Сабақтың барысында оқушыларды ынталандыру мақсатында түрлі танымдық сайттардан алынған бір-екі минуттық видео жазбалар қолданылады. Ағылшын тіліне сабақтың үлесіне шағатын болсақ, бастапқыда 25% құраса, уақыт өте келе 50-70%-ға жетті. Сабақтың алғашқы кезеңі (ұйымдастыру кезеңі) ағылшын тілінде жүргізіледі және жаңа сабақта кездесетін терминдер ағылшын тілінде таныстырылады. Сонымен қатар, бекіту кезеңінде ағылшынша терминдерді пысықтау мақсатында «анаграмма», «филворд», «broken phone», «домино», «қарлы кесек» және т.б. әдістер қолданылады.

Жұмыс жүргізу барысында мынандай қиындықтар туындады, бірақ бұл қиындықтар уақыт өте келе өз шешімін тапты:

• Ұстаздардың жеткілікті деңгейде тілді білмеуі;
• Оқушылардың біразы тілді біліп, өз ойын еркін жеткізе алып, сөздердің айтылуын дұрыс айтса, енді біразы тілді жақсы білмейтін, дұрыс оқи алмайтын оқушылар болды;
• Қос тілде жазылған кітаптардың жеткіліксіздігі;
• Пәнді екі тілде оқыту барысында, сабақты жартылай ағылшын, жартылай қазақша жүргізілуде уақыттың жетіспеушілігі.

Жұмыс жүргізу барысында оқушылардан мынадай жетістіктерді байқадық:

1. Биология пәніне қарағанда оқушылардың биологиялық терминдерін ағылшын тілінде өткенге қызығушылық танытатындықтары байқалды.
2. Биологиялық терминдерді үйрету үшін көптеген дидактикалық материалдар жинастырамыз, соның негізінде оқушылардың пәнге деген қызығушылығы, белсенділігі артады.
3. Оқушылар ағылшын тілін бастауыш сыныптан бастап игергендіктен, оларға биология пәнін ағылшынша өту онша қиын еместігін байқадық.

Тоқсандық қорытындыларын тест нәтижелерімен бағаладық. Мысалы І тоқсанда 7 «А» сыныбының білім сапасы 41% пайызды құраса, ал ІІ тоқсан қорытындысы бойынша 47 пайызды, ІІІ тоқсан бойынша 62%, IV тоқсан қорытындысы бойынша 63%  құрап отыр. 7 «Ә»  сыныбында да өзгерістер байқалуда, І тоқсанда білім сапасы 40 пайызды құраса, ІІ тоқсанда 42 пайызды, ІІІ тоқсан бойынша 63%, IV тоқсан қорытындысы бойынша 64%  құрады. 7 «А» сыныбы 22 пайызға, ал 7 «Ә» сыныбы 24 пайызға жоғарылаған.

2018 жылдың 5 наурызынан бастап «Ұстаз» біліктілікті арттыру орталығы ұйымдастырған ағылшын курсын 2018 жылдың 12 қарашасында тәмамдап, В1, В2 сертификаттарын алдым.

Биология пәнін ағылшын тілінде оқытудың мүмкіндіктері келесідей:

• Биология пәнін бейіндік пән ретінде таңдаған талапкерлердің көпшілігі медициналық оқу орнына барады. Кез — келген өркениетті мемлекеттегі аса маңызды қоғамдық саланың бірі — медицина саласы. Медицина саласында латын тілін білу шарт, себебі медициналық терминдердің басым көпшілігі латын тілінде.Осы ретте мектепте биология пәнінің ағылшынша оқытылуы болашақ мамандарға үлкен көмегін тигізеді.Бір ұтымдысы, биологиялық терминдер ағылшын және орыс тілінде де ұқсас келеді.
• Оқушылардың танымдық, креативтілік әлеуеті жетілуіне мүмкіндік ашылады
• Халықаралық олимпиадалар, әлемдік деңгейдегі жарыстарға қатысуға мүмкіндік береді.

• Қазақстанның білім көрсеткішін әлемдік деңгейде көрсетуге
• Шет елде білім алуға ниетті оқушыларымызға үш тілді жетік меңгеру жеңілдіктер береді
• Қазақстандағы білімді әрі білікті мамандар санының өсуіне оң әсерін тигізеді

Қорыта келгенде, өз тіліңді құрметтей отырып, өзге тілді үйрену, білім ғылымда тиімді қолдану, әрі қарай дамыту, оларды болашақ ұрпақтарымыздың меңгеруіне, ағылшын тілін жаратылыстану бағытындағы пәндерімен кіріктіре оқуына мүмкіндік жасалып, тілдер гармониясының бірлігіне жол ашылуына орасан зор жұмыс жасалып жатыр.

Егемен еліміздің ең басты  мақсаты  өркениетті  елдер  қатарына  көтерілу  болса,  ал өркениетке  жетуде  жан – жақты дамыған  рухани бай тұлғаның  алатын  орны  ерекше.  Қазіргі  білім берудің  басты мақсаты да сол жан – жақты, бәсекеге қабілетті  жеке тұлға  қалыптастыру  болып отыр.

Жусипбекова Жанара Дуйсенхановна,
Тараз қаласы.
Жамбыл атындағы №5 мектеп-гимназиясының
биология пәні мұғалімі.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. Ақиқат. 2013 жыл, №1. «Қазақстан – 2050» стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы
2. Ақиқат. 2011жыл, №5. «Қазақ тілін білу – әншейін бір ұран емес», Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқы ассамблеясының ХҮІІ сессиясында сөйлеген сөзі
3. www.egemen.kz
4. Мейірманқұлова Т. Білім берудегі инновациялық технология А,2005
5. Ағылшын және орыс тілдерін оқыту әдістемесі.