«Мемлекеттік тілдің бүгіні мен ертеңі»

Алматы облысы
Талғар қаласы
Ахмет Байтұрсынұлы атындағы
№7 жалпы білім беретін лицей орта мектебі
Қазақ тілі мен әдебиеті
пәні мұғалімі: Идрисова Камшат Нурабуллаевна
Еңбек өтілі: 7 жыл
Санаты: Екінші

Дөңгелек үстелдің тақырыбы: «Мемлекеттік тілдің бүгіні мен ертеңі»
Мақсаты: мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту, мемлекеттік тілдің мәртебесі мен маңызын кеңінен насихаттау, өзге ұлт өкілдері арасында қазақ тілін білу деңгейін көтеру және оқып үйренуге деген ықыласы мен қызығушылығын арттыру.

Патриоттық сезімін оятып, тілін, Отанын, елін, жерін сүюге, салт — дәстүрін, тарихын құрметтеуге тәрбиелеу

Көрнекілігі: презентация, бейнеролик.
Түрі: дөңгелек үстел

Эпиграф

«Ғасырлар бойы қазақтың ұлт ретіндегі мәдени тұтастығын ең негізгі ұйытқы болған — оның ғажайып тілі».

(Н. Назарбаев)
«Ұлттық руханиятымыздың өзегі – тіл».

(Әбіш Кекілбаев)
«Қазақ тілі — қазақтың маңдайындағы жалғыз жарық жұлдызы».

(Асылы Осман)
«Халықтың мәңгі ғұмыры оның тілінде. Әрбір тіл өзінің халқы үшін Ұлы».(Ш. Айтматов)

Дөңгелек үстелдің барысы:
1-жүргізуші: Сәлеметсіздер ме, құрметті бүгінгі дөңгелек үстелге жиналған оқушылар, қонақтар, тіл жанашырлары! Қазіргі таңда еліміз өз тәуелсіздігіне қол жеткізгеннен кейін мемлекеттік тіліміз – қазақ тілі болып бекітілді. Қазақстан Республикасының «Тіл  туралы  Заңы» күшіне енді.  Болашағымызды баянды етер басты қаруымыз – тіліміз. «Адамға екі нәрсе тірек тегі,Бірі – тіл, бірі – ділің жүректегі», – деп Жүсіп Баласағұн бабамыз айтқандай кез-келген мемлекеттің, елдің ең негізгі рәмізі де, ұраны да, тірегі де сол елдің ана тілі болмақ.

2-жүргізуші: Қуан далам, қуанатын күн бүгін,
Серпіп таста мұңды көңіл түндігін.
Тіл туралы заңым енді күшіне,
Паш еткендей кескен жаңа кіндігін,- дегендей   «Мемлекеттік тілдің бүгіні мен ертеңі»  атты дөңгелек үстел басындағы ой бөліске қош келдіңіздер!

1-жүргізуші: Дүбірлетсін өңірді,

Дүрілдетсін дүлдүлі.
Қазақ деген елімнің
Құтты болсын, бұл күні!- дей отырып, дөңгелек үстелімізді бастамас бұрын «Тілім менің ғасырлардан аманат» тақырыбына арналған бейнероликке назар аударайық.

2-жүргізуші: Бүгінгі жас ұрпақ — мемлекеттің болашағы, ертеңгі күннің азаматы. Ал, оның бақытқа жетер даңғыл жолы — туған Отанын, туған тілін сүюден басталады. Сондықтан да, бүгінгі дөңгелек үстелдің мақсаты — ұлтшыл емес, ұлттық сана — сезімі мол, Отанын, ана тілін өз анасынан кем сүймейтін азамат пен азаматша тәрбиелеу, мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту, мемлекеттік тілдің мәртебесі мен маңызын кеңінен насихаттау, өзге ұлт өкілдері арасында қазақ тілін білу деңгейін көтеру және оқып үйренуге деген ықыласы мен қызығушылығын арттыру, патриоттық сезімін ояту.

1-жүргізуші: Қазіргі заман жеке адамдардың ғана емес, тұтас ұлттардың да өткеніне үңіліп, болашағын бағдарлауға жол ашты. Ендігі жерде қазақ тілінің беделін көтеру, оның арын арлап, жоғын жоқтау, олқысын толтыру өз қолымызда, сіз бен біздің қолымызда. Олай болса, бүгінгі дөңгелек үстелде шама-шарқымызша туған тіліміз жайлы ой толғайық.

2-жүргізуші: Бүгінгі дөңгелек үстел бірнеше бөлімнен тұрады:

1-бөлім: «Тіл туралы заң»;

2-бөлім: «Мемлекеттік тілдің қазіргі таңдағы жағдайы қандай?»;

3-бөлім: «Қазақ тілі мәртебесін көтеру жолдары»;

4-бөлім: «Латын әліпбиіне көшу – заман талабы»;

5-бөлім: «Ана тіліміз жайлы айтылған ұлағатты сөздер мен өлеңдер».

1-жүргізуші: Қазақ тілі түркі тілдер тобына жатады. Атадан балаға жеткен ұлы құбылыс. Ол талай тарих сынынан өтті. Ғасырлардан-ғасырларға сүрінбей жетті. Дүние жүзіндегі ең бай, бейнелі. таза, өткір, терең, кең тіл ретінде саналады.

2-жүргізуші: Қазақ тілі – қазақ халқының ұлттық игілігі болумен қатар, әлемдік тіл білімі зерттеушілерін қызықтырған көне тарихы бар, кемел тіл ретінде танылуда. Өткен ғасырдың өзінде француз ғалымы Жорри де Манси «Қазақ тілі түркі тілдері ішіндегі ең бір таза тілдердің бірі» деген екен.

1-жүргізуші: Қазіргі таңда еліміз өз тәуелсіздігіне қол жеткізгеннен кейін мемлекеттік тіліміз – қазақ тілі болып бекітілді. Қазақстан Республикасының «Тіл туралы заңы» күшіне енді. Болашағымызды баянды етер басты қаруымыз – тіліміз.

2-жүргізуші: Қуан халқым, күшіне енді тіл заңы,

«Сүйінші» деп ақындарың жырлады.

Ел елдігі сыналады тілімен

Сол арқылы жайқалады гүл бағы, — дегендей, 1-бөлім «Тіл туралы заңы» бойынша ой бөліссек.

1-жүргізуші: Әрбір тілде сөйле әлемді таң қылып,

 Ана тілін білмеу – қандай заңдылық?

Өсер болсаң байтақ далаң тұрғанда,

Қазақ тілі жасау керек мәңгілік.

2-жүргізуші: Тіл жайында толғанбайды кім бүгін?

Тіл жайында үгіттейді кімді-кім?

Сан мың жылдан сарқылмаған бұлағым!

Тілім менің, тілім менің тірлігім, — демекші, 2-бөлім «Мемлекеттік тілдің қазіргі таңдағы жағдайы қандай?». Көрініс 8-сынып оқушылары .

• Ой, привет! Қалайсың?
• Привет! Жақсымын!
• Ты как?
• Норм.
• Домашканы сделала?
• Жоға, сенен көшірейін дегем.
• Бүгін не істейсің?
• (Ішін тартып) ұмытып кетіппін –ғой. Бүгін «Дөңгелек үстел» болады.Соған пойдешь?
• Давай пойдем. Ол не туралы екен білейік.

2-жүргізуші: Осы көрініске көре отырып, қандай ой айтамыз? Өз ойларыңды ортаға салсаңыздар.

1-жүргізуші:  Тілім менің – ғасырлардан аманат,

Аманатқа адал болсын қағанат.

Ар-намысқа келтірмейік жаманат,

Қазақ болып туылдық па,

Ендеше, өз тіліңді өзгелерге бағалат!

2-жүргізуші: Ана тілі – біздің туған анамыз,

Анамыздай сыйлап бағып-қағамыз.

Ана тілін бағаласақ қалай біз,

Өзіміздің сондай болмақ бағамыз, — дегендей, мен үшін қазақ тілі – менің мәртебем. Қазақ қазақша сөйлессе, басқа ұлт қайда барады. «Ел болам десең, бесігіңді түзе» демей ме халық. Ендеше, келесі бөлім «Қазақ тілі мәртебесін көтеру жолдары».

1-жүргізуші:  Латын әліпбиіне кіру- әлемдік ғылыми, тілдік кеңістікке кіру үшін қажет. Бұл басқасын айтпағанда, түркі халықтарына ортақ әріп. Сонымен қатар, әріп қолданысы қазақ тілінің фонетикасына үйлесімдірек болып табылады.

2-жүргізуші: Біз, әлемдік ғылым мен технологияны, экономиканы игеру үшін ағылшын тілін үйреніп келеміз. Латын әліппесі сол тілді игеруге негіз, тиімді алғышарт болары сөзсіз. Халықаралық терминологияны алыңыз, немесе медицина мен басқа ғылымдар тілі көбінесе латынша жазылады. Келесі бөлім: «Латын әліпбиіне көшу – заман талабы»;

1-жүргізуші: « Ана тілін ұмытқан адам өз халқының өткенін де, болашағынан да қол үзеді. Ана тілі дегеніміз – сол тілді жасаған жасап келе жатқан халықтың мәңгілігінің мәңгілік мәселесі. Ана тілін тек өгей ұлдары ғана менсінбейді, өгей ұлдары аяққа басады» — деген екен тіл жанашыры Ғабит Мүсірепов.

2-жүргізуші: «Ана тілін жақсы меңгеріп алмай тұрып, өзге пәндерді түсіну мүмкін емес. Ана тілі – жүректің терең сырларын, халықтың басынан кешкен дәуірлерін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп, сақтап отыратын қазына» — Жүсіпбек Аймауытов. Соңғы бөлім: «Ана тіліміз жайлы айтылған ұлағатты сөздер мен өлеңдер».

1-жүргізуші: Бүгінгі дөңгелек үстеліміз өз мәресіне жетті. Егеменді еліміздің тұғыры қашан да тіліменен биік. Тіл тағдыры туралы көкейді тескен көл ойлармен сусындадық. Туған тілім — тұғырым. Бұл сіздердің басқа тілді меңгерулеріңе ешқандай бөгет болмайды, қайта адамгершілікке, шын патриот болуға жетелейді. Өмірдің алмастай қырын, абзал сырын түсіне білуіне басты себепкер — сол ана тілің. Ана тілінің бүге — шүгесіне, терең иірімдеріне бойлай білу — саналы азамат болғысы келетін жас адамның бірінші парызы. Ол — туған жерді, отанды, ата мекенді сүйе білу деген сөз.

2-жүргізуші: Білімдіден шыққан сөз,
Талаптыға болсын кез.
Нұрын, сырын көруге
Көкірегіңде болсын көз.
Көңіл бөліп тыңдағандарыңызға көп — көп рахмет!