Рефлексияның қызметтері мен технологиялары

Акмурзина Перизат Досатовна
Мұрын жырау Сеңгірбекұлы атындағы
Маңғыстау жоғары педагогикалық колледжі» МКҚК
Психология пәнінің оқытушысы

Рефлексияның қызметтері мен технологиялары

Психологтардың еңбектерінде дәстүр бойынша рефлексия қазіргі жағдайдан шығуды жеңілдететін механизм, процесс, құбылыс және белгілі бір көзқарасты дамыту ретінде айтылады. Рефлексия өзінің жаңа үлгілерін құру дүние, психикалық даму көрсеткіштерінің бірі ішкі күмән, қорытынды, тәжірибе, бағалау механизмі ретінде әрекет ететіндігі туралы адекватты білімді дамыта отырып айтамыз. Ол ойлаудың жүйе құраушы қасиеті болып келеді. Рефлексия белгілі бір функцияларды орындайды. Оның болуы, біріншіден, адамға саналы түрде жоспарлауға, реттеуге және ойлауды бақылауға (ойлаудың өзін-өзі реттеуімен байланыс); екіншіден, ойлардың шындығын ғана емес, сонымен бірге логикалық дұрыстықты да бағалауға мүмкіндік береді; үшіншіден, рефлексия жақсарып қана қоймайды есептерді шешу нәтижелері, сонымен қатар басқа жағдайда болатын мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.   Педагогикалық процесте рефлексия мынадай қызметтерді атқарады:- жобалау (іс-әрекетті жобалау және модельдеу педагогикалық процеске қатысушылар);- ұйымдастырушылық (ең тиімді жолдарды ұйымдастыру бірлескен қызметте өзара әрекеттесу);- коммуникативті (қатысушылар арасындағы өнімді қарым-қатынас шарты ретінде педагогикалық процесс);- мағына жасаушы (қызметтің мағыналылығын қалыптастыру және өзара әрекеттесу);- мотивациялық (буын бағытын анықтау нәтижеге арналған педагогикалық процеске қатысушылардың қызметі); — түзетушілік (өзара әрекеттестіктің өзгеруіне итермелеу және іс-шаралар); — ретроспективті функция (сыни талдау, жалпылау және жинақталған білімді жүйелеу);  — конструктивті (мақсаттарды, бағдарламаларды, қызмет құралдарын әзірлеу).            Педагогикалық тұрғыдан алғанда рефлексия психологияның ажырамас компоненті болып табылады. Сондай-ақ белсенділігі және оны жетілдірудің қажетті шарты. Рефлексияның мәні жеке түсінудің бірегей тәжірибесінде жатыр. Педагогикалық тәжірибе қызметтің әртүрлі салаларымен байланысты нәрселерге қатынасты бағалау  өткенді түсінуді қамтамасыз ететін ерекше шындық және болашақты жобалау, сондықтан да бұл адам үшін таптырмас тетік болып табылады. Рефлексияның маңыздылығы тек қана әлеуетті қамтамасыз етіп қоймайды сонымен қатар жеке тұлғаның жаңа тәжірибеге шынайы ашықтығы болып табылады. Инновация мен дамудың қайнар көзі. Оқу-тәрбие процесі аясында жеке тұлғаның рефлексиялық мәдениетін қалыптастыру, рефлексиялық әрекетте тәжірибе жинақтау мүмкін рефлексияны ұйымдастырудың арнайы әдістерін қолдануға ықпал ету. Олар педагогикалық әдебиетте кеңінен ұсынылған, заманауи мұғалімге ондаған әдістердің арсеналы ұсынылады, әртүрлі мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Бірақ сабақта пайдалану үшін рефлексияны ұйымдастыру әдісін таңдау кәсібі ең үлкен қиындықтарды тудырады. Кездескен кедергілерді жеңуге әдісті дұрыс таңдауға арналған нұсқаулық, педагогикалық міндеттер, олардың типологиясы қызмет ете алады.     Рефлексиялық технологиялар төрт түрге бөлінеді:   Кооперативті рефлексия. Осы түрдегі рефлексиялық жаттығулар ұжымдық қызмет пен ынтымақтастықты жобалауды қамтамасыз ету қызмет субъектілерінің бірлескен әрекеттері. Көріністің процедуралық сәттері бойынша емес, рефлексия нәтижелері бұл механизм екендігіне баса назар аударылады.    Коммуникативті рефлексия. Ең маңыздысы ретінде әрекет етеді. Коммуникативті әрекеттің құрамдас бөлігі, тұлғааралық қабылдау және адамның адам танымының ерекше сапасы ретінде сипатталады.    Жеке рефлексия. Осы топтың әдістері мен жаттығулары өз іс-әрекетін талдау қабілеті мен қажеттілігін қалыптастыру пәні, жеке тұлға ретіндегі өзіндік «Мен» бейнелері, тестілеу және жеке стереотиптерді (әрекет үлгілерін) қайта қарау.            Интеллектуалдық рефлексия. Бұл жаттығулар тобы мақсатты когнитивті өңдеу процестерін ұйымдастыру мәселелерін шешу стандарты және оқыту құралдарын әзірлеу.