Графикалық органайзерлер туралы түсінік

Бексинова Гүлбейбит Жанбулатовна
Қ.И.Сәтбаев атындағы №7 мектеп-лицей
қазақ тілі және әдебиет пәні мұғалімі

Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында графикалық
органайзерлерді қолдану

Графикалық органайзерлер — бұл қандай-да бір түрде қағаздағы ақпаратты (немесе компьютер экранында) есте сақтауды, игеруді, талдауды немесе қолдануды жақсартуға көмектесетін кез келген нәрсе. Ақпаратты визуалдау процесінде оқушы ақпаратты визуалды-концептуалды түрде ұсына отырып, өзі арқылы ойластырады, түсінеді, өзі арқылы өткізеді.Графикалық органайзерлер  дегеніміз — бұл үлкен көлемді ақпаратты логикалық тәртіпте құрылымдаудың кескіндемелік тәсілі. Олар оқушыларға күрделі ақпаратты түсінікті түрде схемалық түрде ұсынуға көмектеседі. Графикалық ұйымдастырушыларды мұғалім тағайындай алады немесе оқушылардың өздері құрастыра алады. Органайзерлердің  бейнесі әмбебап болуы мүмкін немесе ол толық жауап жазылған тақырыпқа сәйкес келуі мүмкін. Оқушылар өз жауаптарын тікелей графикалық органайзерға жазады.Мәліметтердің графикалық ұсынылуы мәтінмен жұмыс істеу қабілетін дамытуға ықпал етеді, өйткені ол негізгі ойды тұжырымдауды, түйінді сөздерді бөлектеуді, мәтінді құрылымдық бөліктерге бөлуді үйренуге мүмкіндік береді.Ғалымдар олардың қолданылуы оқушылардың жұмысын бірнеше жолмен жақсартады деп тапты. Атап айтқанда: Көрнекі түрде де, мәтінде де берілген кезде ақпаратты есте сақтау жақсарады.Оқуды түсіну жақсарады.Оқу үлгерімі өседі, соның ішінде оқуда қиындықтары бар оқушылардың арасында.Сыни тұрғыдан ойлау қабілеттері жетілдірілген.Сызбалық техникалар өте көп. белгілі бір білім беру мәселелерін шешуге көмектесетін. Олар көрнекі, коммуникативті функцияларды орындайтын дидактикалық құралдар ретінде қолданылады.Графикалық ұйымдастырушыларды қолдану қажеттілігі қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында оқушылардың өзі есінде сақтай алмайтын және толық игере алмайтын үлкен көлемдегі ақпарат ағынымен жұмыс жасауына байланысты.Графикалық ұйымдастырушылар жүйелеу құралы ретінде қолданылады. , ақпаратты ұйымдастыру және көрнекілік, қазақ тілі мен әдебиеті сабағында ақпаратты басқа түрге айналдыру, оқушылардың тақырыпты түсінуін жетілдіру, мәтінді оқып қана қоймай, оның мазмұнын түсінуге үйрету.Барлық дағдыларды дамытады: тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу.
Графикалық ұйымдастырушылар және олардың сипаттамасы

1. «Кластер»: оқушыларға тақырып бойынша еркін және ашық ойлауға мүмкіндік береді. Оқушылар парақтың ортасына негізгі ұғымды жазады және одан әр түрлі бағыттағы көрсеткілерді шығарады, олар осы сөзді басқалармен байланыстырады, олар өз кезегінде сәулелер одан әрі алшақтайды.
2. «Фишбоун» («Fishbone»): жұмыстағы себеп-салдарлық қатынастарды анықтауға мүмкіндік береді. Балықтың басында олар идея жазады, себеп-салдарлық қатынастар балықтың қаңқасын толтырады, ал құйрығында өнімнің қорытындыларын жазады.
3. «Уақыт шкаласы»: одан әрі талдау үшін шығармадағы оқиғалар ретін байқауға мүмкіндік береді.
4. «Венн диаграммасы» (екі / үштік): қос тақырыптың толық, тұтас көрінуіне мүмкіндік береді, бөлек талдауға, ерекшеліктерін, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтауға мүмкіндік береді; үштік қарастырылатын үш құбылыстың арасындағы жүйелік байланыстарды көруге және жақын орналасқан салыстырылған екі заттың немесе құбылыстың ұқсастығын көрсетуге мүмкіндік береді.Сабақта мұғалімнің графикалық ұйымдастырушыларды дұрыс қолдануы сабақтарды әр түрлі, болжамсыз етеді, бұл мектеп оқушыларының пәнді оқуға деген ішкі мотивін және өз бетінше ізденудің танымдық іс-әрекетіне қызығушылығын арттырады; дәлелдемелер мен дәлелдер келтіре отырып, ұжымда жұмыс жасау және көпшілік алдында сөйлеу дағдыларын, логикалық ойлау қабілетін дамытады, зерттеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік ашады.