Асық ойыны туралы түсінік

Абдибаева Аягоз Серікқызы,

«Балдырған» бөбекжайы КМҚК тәрбиешісі,

Жамбыл облысы, Жамбыл ауданы

Екінші кіші жас (3-4 жас) тобының

балаларына арналған «Байқампаздар»

вариативтік компонентінің бағдарламасы

      Қазіргі таңда мектепке дейінгі  екінші кіші  жаста ерекше назар аударатын тәрбие түрі-сезім тәрбиесі. Сезім тәрбиесі алдымен қоршаған ортадағы болмысты қабылдау мен  түйсікке негізделеді.

Ең алдымен таным көзі-сезім арқылы қабылдауы, бала өз тәжірибесінен бақылап, көріп тануынан тұрады. Сезіну процесі кезінде бала бір нәрсені немесе заттың қасиетін, құрылымын таниды.

Баланың логикалық ойлау түсінігі ең алдымен ,оның сезінуі мен байланысты. Баланың танымдық түсініктерді дұрыс меңгеруі, баланың дамуы, жасерекшеліктеріне байланысты болып табылады. Қазақ халқының ұлттық ойындарының көбі табиғи заттармен ойнауға негізделген. Шаруашылығы мал шаруашылығына негізделгендіктен қазақ халқының ұлттық ойындары да осыған икемделеді. Әсіресе, қойды көп өсіргендіктен, балалар ойынының көбі қой асығымен байланысты болып келеді. Сондықтан асық ойындары ұлттық ойындарының ішіндегі арыдан келе жатқан көнелерінің бірі болып табылады. Асық ойыны баланың жастайынан жүйке жүйелерін шыңдап, оларды дәлдікке, ұстамдылыққа, байсалдылыққа тәрбиелейді. Бұл ойынның еңбектеген баладан, еңкейген кәріге дейін ойнайтын түрлері болған. Біз солардың ел есінде сақталған үлгілерін келтіріп отырмыз.

Біріншіден асықтарды құрастыру әдісін пайдалана отырып, балалармен бірлесе құрастырудың түрлерін жасауға болады.

Екіншіден  ұлттық асық ойындарын жаңа заманға сәйкестендіріп ойнауға болады. Мәселен, алшы ойынында дәл ережедегідей асықтарды қаз-қатар тізіп қойып, атуға болады, алайда ойынға қызығушылық арттыру үшін асықтардың үстіне тәтті кәмпиттерді қойып атсақ, атылған асықтың үстіндегі кәмпит соныкы болмақ екенін айтып ойынға қызықтыру.

Сенсорлық ұғымдармен жалғасатын бұл ұйымдастырылған оқу қызметі,  сенсорлық ұғымдарды қалыптастырудың алғашқы баспалдағы деп ойлаймын. Мектепке дейінгі екінші кіші жас тобында сезімдік және құрастыру жұмыстарын орындау барысында баланың  сенсорлық  ұғымдар жөніндегі түсініктері қалыптасады. Мектеп жасына дейінгі балалардың сезімдік эталондарды игеруі балабақшада тәрбиелеу мен білім бағдарламасында көрсетілген геометриялық пішіндермен, түстер мен танысудан басталады. Мұндай танысу негізінен көпшілік қабылдаған үлгілерден басталады да, тиімді іс -әрекеттердің көптеген түрлерін меңгеру үрдісінде өтеді. Тәрбиеші ақыл-ой, сезім тәрбиесінің міндеттерін ойын формасында қойып, оны ойынмен байланыстырады.

Бағдарламаның мазмұны: балалардың қабылдауы мен ұғымын дамыту үшін білімді меңгеру, дағдыны қалыптастыру ұйымдастырылған оқу қызметінде  емес қызықты ойын әрекетінде (Алшы, Ханталапай, Тасқала) іске асады.

Мақсаты:Қазақ халқының ұлттық ойындарын   сенсорлық  ұғымдармен  қалыптастыру жұмыстарын тереңдете үйрету (балалардың сезімдік қабылдауына,түйсігінің дұрыс бағытта қалыптасуына жағдай жасау).Міндеттері: -Балаларды бірыңғай заттарды сезімдік белгілеріне қарай (көлемі, пішіні, түсіне байланысты) топтауға үйрету; -Баланың қабылдау, ес, ойлау сияқты психикалық процестерін дамыту;

Күтілетін нәтижелер:

Нені біледі: Заттардың қасиеттерін анықтау мақсатымен оларды тексере білуге және бес түсті (ақ, қара, қызыл, сары, көк) ажырата атай білуге үйренеді;

Қандай түсініктерді игерді: Сезімдік тәрбиеде құрастыру жұмыстары арқылы үйренген сөздерін (Асықты тігіп ойнау, Тасқалау, Ханталапай, асықтарды санау, асықтарды түсіне қарай орналастыру, асықтарды салыстыр, асықтарды түсіне қарай жіптерден өткізут.б ) толық меңгеру;

Қолданады: Асықтарды, қол маторикасына арналған ойыншықтарды, түстерді және пішіндерді.

Меңгерген дағдылары мен іскерліктері: Баланың өз бетімен жұмыс істеуі;

Бағдарламаның мерзімі: Мектепке дейінгі екінші кіші жас  тобында  аптасына 1 рет, жылына 36 сағат,

1 жылға құрылған.

Пікір

Алынған «Байқампаздар әлемі» бағдарламасы метепке дейінгі екінші кіші жас тобының жас ерекшеліктеріне сәйкес, сенсорлық білім мен асықтарды құрастыру әдісін пайдалану негізінде балалардың ақыл-ой қабілеттерін қалыптастыруға лайықталып құрылған.

Бағдарлама мектепке дейінгі әсіресе екінші кіші жас тобында ерекше назар аударатын тәрбие түрі – сезім тәрбиесіне байланысты алынған.

Бағдарламада қызықты ойындар, шығармашылық тапсырмалар, жұмбақтар, өлеңдер, тақпақтар, мульт  топтамалар жасалған.

Әртүрлі қызықты материалдарды қолдану педагогикалық үрдістің тиімділігін арттырып, баланың ақыл-ойының дамуына үлкен ықпал ете отырып, балалардың ойлауына, есте сақтауына себеп болады.

Қазір балалар ойын автоматтары, интернет сынды зиянды ойындарға әуес болып барады. Кез-келген ойын автоматтарына бас сұқсаң көбіне көп қазақтың баласын кездестіресің. Біріншіден, бұл ойындардың адам денсаулығына тигізер залалы көп. Екіншіден, баланың ойлау қабілеті, ойлау шеңбері белгілі бір жүйеде шектеліп қалады.

Ұлттық асық тарихын ұмыт қалдырмай, жаңашыл леппен ойындар ойлап табу да әрбіреуіміздің қолымыздан келері хақ. Асық – таусылмас мұрамен қатар, таусылмас қазына деп айтар едім. Оған дәлел Б.Момышұлының айтқаны: «Асық ептілікке, мергендікке баулиды. Бұл – үлкен халықтық тәрбие »,-деп жоғарғы басшылыққа хат жазған болатын.

Бағдарламада балаларды бірыңғай заттарды сезімдік белгілеріне қарай (көлем, пішін, түсіне байланысты) топтау, әр түрлі заттарды бір сезімдік белгісі (түс, пішін, көлем) арқылы салыстыруға үйрету, сезімдік сапаларына қарайтыңдай білуге үйрету көзделген. Сезімдік материалмен жұмыс істеп, логикалық ойлауды үйренген соң бала еш қиындықсыз өзіне таныс ұғымдарды математикалық терминдерге айналдыра бастайды. Математикаға үйрену табиғи жүріп отырады.

Асықтың ерекшелігі әр түрлі іс-әрекетте бейнелеу өнерінде, құрастыру, түрлі құбылыстырды бақылау кезінде заттарды қасиеттеріне қарай білуге үйрету көзделген.

Бағдарламаның мазмұны балалардың жас ерекшеліктеріне лайықты, түсінігіне қонымды, балалардың алған әсерін тек сезім тәрбиесінің мақсатында ғана емес, сонымен бірге адамгершілік және эстетикалық тәрбиеге де пайдаланады. Осы бағдарламаны мектеп жасына дейінгі балаларды оқытуда, қолдануды ұсынамын.

Тәрбиеші:  Абдибаева А