Жоғарғы оқу орындарындағы куратордың рөлі

Кичкенбаева Аманжан Тынчигановна
Д.А. Қонаев атындағы колледждің
 Жалпы білімдік пәндер кафедрасының
 1-санат оқытушысы

Тәрбие – педагогикалық ғылым мен практиканың іргелі ұғымдарының бірі. Барлық уақытта, дамыған қоғамның әртүрлі кезеңдерінде тәрбиенің түпкі мақсаты адам болып, белгілі бір әлеуметтік жүйенің идеалдарына сәйкес тұлғаны қалыптастыру және жетілдіру болып қала берді. Дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру, идеологиялық тұрғыдан жетілген, физикалық кемелді, эстетикалық және адамгершілік тұрғыдан тәрбиеленген, белсенді өмірлік ұстанымға ие, бүкіл қоғамға қажет және мүмкін болатын мақсатқа жетудің маңызды жолы – білімнің барлық резервтерін өзектендіру [1]. Оқу орындарында болашақ маманды кәсіби даярлау процесінде кураторлық институт арқылы жүзеге асырылатын тәрбие қызметі маңызды орын алады. Теориялық және практикалық білімді меңгерумен қатар студент ЖОО-да оқу процесінде топішілік қарым-қатынас, әртүрлі әлеуметтік институттармен өзара іс-қимыл жасау, басқа курстардың студенттерімен бірлескен жұмысты ұйымдастыру тәжірибесін алады.

Куратор – университет оқытушысының кәсіби функцияларының бірі. Топ кураторының функцияларын орындайтын мұғалім студенттер мен университет өмірінің күрделі құрылымы арасындағы делдал болып табылады. Куратор – жоғары оқу орындарында студенттермен тәрбие жұмысын жүргізу кезіндегі негізгі тұлға.

Барлық кураторлардың, барлық курстардың жұмысы студенттерді оқу орындарында тәрбиелеу үшін үлкен маңызға ие. Алайда, бұл рөл әсіресе кураторлар мен 1 курс студенттері үшін маңызды. Мұнда куратордың жұмысында бірнеше бағытты бөлуге болады:

1. 1-курс кураторы студенттерді университеттің ережелерімен, ішкі кестемен, күн тәртібімен таныстыруы керек, университеттегі оқу процесінің ерекшеліктерін түсіндіруі керек, студенттерді өзіндік жұмыс дағдыларымен таныстыруы керек.
2. Топ студенттерін университет, қала тарихының негізгі кезеңдерімен таныстырып, тиісті мұражайларға баруы керек. Студенттер бірлескен экскурсиялар, мұражайларға бару, естелік орындарға бару кезінде бір-бірін жақсы тани бастайды. Сайлауға, ірі саяси оқиғаларға және т.б. байланысты арнайы дәрістер, пікірталастар, әңгімелер болуы мүмкін.
3. Топ кураторы нашақорлық, алкоголизм, темекі шегу, ауыр және қауіпті өмір салты туралы профилактикалық әңгімелер жүргізуі керек.
4. Топ кураторы тек мұғалім ғана емес, сонымен қатар студенттерге дос болуы керек. Мүмкін, топтың атынан кішкентай сыйлықтар жасай отырып, барлық туған күндерді атап өтіп, құттықтау Ережесін қалыптастырған дұрыс шығар.

Қазақстанның жалпыеуропалық білім беру жүйесіне қосылуы ЖОО-да тәрбие жұмысын ұйымдастыруға — бәсекеге қабілетті маман даярлауға жаңа талаптар қояды. Бұл шешуші рөлді куратор атқара алады. Әлемдік білім беру кеңістігіне интеграциялау жағдайында университеттік қоғамдағы тәрбие жұмысының өзектілігі мен маңыздылығы азайып қана қоймай, едәуір артады.

Бүгінгі таңда тәрбие жұмысы көбінесе оқудан тыс жұмыс деп түсіндіріледі, яғни студенттердің бос уақытын ұйымдастыруға бағытталған іс-шаралар [2]. Университеттің білім беру жүйесі жаңа типтегі тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. Тәрбие қызметінің міндеті – оқушының белсенді өмір сүруіне жағдай жасау, олардың зияткерлік, мәдени және адамгершілік дамуындағы қажеттіліктерін қанағаттандыру. Алайда, барлық кураторлар студенттермен тәрбие жұмысындағы маңыздылығын толық біле бермейді. Кураторлардың өздері анықтайтын міндеттерге сәйкес олар шартты түрде бірнеше түрге бөлінеді:

«Куратор информатор» – болжайды. Оның жалғыз міндеті — студенттерге қажетті ақпаратты уақытылы беру (сабақ кестесі туралы, сабақтан тыс іс-шаралар туралы және т.б.). Ол студенттерді ересек және тәуелсіз деп санап, топтың өміріне енуді қажет деп санамайды.

Куратор» — «ұйымдастырушы» — оқудан тыс қандай да бір іс-шаралардың (кештер, театрға жорықтар) көмегімен топтың өмірін ұйымдастыруды жөн деп санайды. Ол топтағы ұлтаралық қақтығыстар үшін жауапкершілікті сезінеді және оларды шешуге тырысады.

Куратор – «психотерапевт» — студенттердің жеке мәселелерін өте мұқият қабылдайды, олардың ашуларын тыңдауға дайын, кеңес беруге тырысады. Ол студенттерге психологиялық қолдау көрсетуге көп уақыт жұмсайды.

Куратор – «ата-ана» — студенттерге қатысты ата-ана рөлін алады. Ол оларды тым көп басқарады, көбінесе бастамадан айырады. Ол студенттердің отбасылық және жеке істерін шешеді, бірақ психологиялық қолдау тұрғысынан емес, оның шешімдеріне толық бағынуды талап ететін бақылаушы ата-ана ретінде. Көбінесе бұл үлкен жастағы адамдар тыңдаушылармен қарым-қатынаста олар өздерінің өмірлік тәжірибелеріне сілтеме жасайды.

Куратор – «дос» — топтың өмір сүруіне қызығушылық танытады, ол көптеген топтық іс-шараларға қатысуға тырысады. Студенттер кураторды топ мүшесі ретінде қабылдайды, ол құрметке ие, бірақ қажет болған жағдайда талап қою үшін оған қажетті қашықтық жетіспейді. Көбінесе кураторлардың бұл түріне жас оқытушылар кіреді.

Куратор – «бейқам студент» — қандай да бір міндеттерді орындау қажет деп есептемейді, өз міндеттерінің шеңберін нақты көрсетпейді. Ол тек ресми түрде куратор болып саналады, көбінесе топты елестете де алмайды.

Куратор – «администратор» — өзінің негізгі міндеті әкімшілікті студенттердің рұқсаттамалары туралы хабардар ету, сабаққа қатысу есебін жүргізу. Ол негізінен бақылау функциясын орындайды, бірақ куратор – ата-анадан айырмашылығы, оны ресми түрде, жеке қызығушылықсыз және топтың мүдделеріне қосылмай орындайды [3].

Куратордың кәсіби рөлі жеке, субъективті қасиеттердің қосындысын таңдайды, олардың жеткіліктілігі осы кәсіби міндеттерді сәтті орындауға ықпал етеді және куратордың рөлін орындау стиліне әсер етеді. Тәлімгерлік Қазақстан Республикасының  оқу орындарындағы студенттердің тәрбие жұмысының негізгі стратегиялық бағыттарының бірі болып табылады.

Жоғары мектептің негізгі міндеттерінің бірі – Қазақстан Республикасының оқу орындарында тыңдаушы тұлғаның адамгершілік өзін-өзі анықтауына және азаматтық ұстанымның қалыптасуына ықпал ету. Мемлекеттің экономикалық және саяси даму қарқыны, қоғамның мәдениеті мен руханиятының жай-күйі Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындары студенттерінің алатын білім мен тәрбие сапасына шешуші шамада байланысты болады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1. Мұражай: патриоттық және адамгершілік-эстетикалық тәрбие. Ғалымдар еңбектері, вып.2 (17) — Алматы, 2008.
2. Сафронов В.П. Курсанттар мен студенттердің оқу жағдайларына бейімделуіне жеке психологиялық факторлардың әсері. Диссертацияның рефераты: 1990.
3. Гришаев О.В., Щербакова М.В. Куратордың кәсіби рөлі// «Білім берудегі аккредиттеу» журналы www.akvobr.ru 07.07.2009
4. Фокин Ю.Г. ЖОО-да оқыту және тәрбиелеу: әдіснамасы, мақсаты мен мазмұны, шығармашылығы. М.: «Академия» 2002.