Қоршаған ортаның ластануы, және олардың адамзатқа тигізер әсері

Ақмола облысы Целиноград ауданы
Жаңажол ауылы негізгі орта мектебі
Ташкенбекова Арайлым Бериковна

І Кіріспе

Экология – тірі организмдер мен қоршаған орта арасындағы байланысты зерттейтін ғылым. Егер өнеркәсіп күн сайын өсіп келе жатқанын байқасақ, онда ауылдық жерлерде бұл улы препараттар мен тыңайтқыштарды көп қолдануға, көлік санының көбеюіне әкеледі. Мұның бәрі тірі әлемге айтарлықтай әсер етеді. Бұған қарамастан, табиғи байлық азаяды, жануарлар мен өсімдіктердің көптеген түрлері жоғалады. Күн сайын ауа, су, қоршаған орта көбірек ластанады. Сондықтан әр адамның алдында міндет тұр: өз елді мекеніндегі экологиялық жағдайды өзгерту.

Экологиялық проблема – адамзат дамуындағы өте маңызды кезең. Ол адам әлемінің тағдырын анықтайды. Табиғатты жаулап алған адамдар негізінен экологиялық жүйелердің тепе-теңдігін бұзды. «Бұрын табиғат адамды қорқытты, ал қазір адам табиғаттан қорқады», – деді француз океанологы Жак Ив Кусто. Кейбір жерлерде экология дағдарыс жағдайына жетті.

Қоршаған ортаның ластануы, және олардың адамзатқа тигізер әсері мен оны реттеуде адамзат алдында үлкен міндеттер тұр. Біздің планетамыздың болашағы экологияның тазалығына байланысты. Мұның бәріне қол жеткізу үшін адам бәрін түсініп, табиғатты қорғауға қадам жасауы керек.

Қазіргі таңда біздің экологиялық мәдениетіміз жоғары деңгейде емес. Бұл физика, информатика, астрономия, математика, химия сияқты пәндер экологияға аз көңіл бөлетіндігін көрсетеді. Қазақстан Республикасфының «Табиғатты қорғау» заңында экологиялық білім үздіксіз берілуі керек деген сөз бар. Оның мақсаты – әр адамның экологиялық мәдениетін жақсарту.

Қазіргі уақытта әлемде экологиялық проблемаларға бұрынғыға қарағанда көбірек көңіл бөлінді. Орташа алғанда, әлемдегі әр адам күніне шамамен 1 кг тұрмыстық қалдықтарды шығарады, ол жылына бұл жүздеген миллион тоннаны құрайды, ал АҚШ-та, мысалы, бұл мөлшер әр 10 жыл сайын 10% — ға артады. Мұндай қоқысты жинау үшін 63 мың қоқыс тасушы қажет. Қазақстанда 2000 жылы Америкаға қарағанда жан басына шаққандағы қалдықтар едәуір аз болды, алайда батыстық өмір салтының кеңеюіне байланысты бір реттік тегін пакеттер, бір рет қолданылатын ыдыс-аяқ, сыра мен басқа да алкогольсіз сусындардың бір реттік алюминий банкалары арқылы біз оларды тез арада қуып жетеміз. Егер кейбір елдерде қоқыстың жеке компоненттерін бөлек жинау және қайта өңдеу жүйесі болса, онда бізде барлық бір реттік қаптамалар мен өркениеттің басқа да «артықшылықтары» саңырауқұлақтар сияқты өсіп келе жатқан полигондарды толықтырады.

Біздің жұмысымыздың негізгі болжамы:егер бір реттік қаптаманы қолдану нәтижесінде шығарылатын қоқыс мөлшері өссе, онда қоқыс мөлшерін азайту үшін сұрыптау және қайта өңдеу қажет.

    Қоршаған ортаның өзгерісіне әсер ететін факторлар және олардың маңыздылығын айқындай отырып, оның адам денсаулығына әсері зерттеп білу және климаттық өзгерістерді азайту мен оған бейімделудің жолдарын танып білу.

        Ғылыми жұмыстың міндеті:

    Алдыма қойған жоғарыдағы мақсатыма сәйкес ғылыми жоба жұмысымда мынадай міндеттерді жүзеге асыруға тырыстым;

• Жан-жақты іздене отырып қоршаған  ортаның  ластануына жол  бермеу,  орман, тоғайларды    жойылуын ың  алдын алуда  ғылыми баға беру;
• Тақырып бойынша бұған дейін жеткілікті назар аудармай келген, экологиялық проблемалардың ғаламдығы ,оны шешу үшін барлық елдердің жігерін жұмылдыру қажеттігін тудыру  жайындағы деректер мен мәліметтерді бір жүйеге түсіру.

ІІ негізгі бөлім

2. 1 Қоршаған ортаның ластану себептері

Адамзат өркениетінің даму процесінде қатты тұрмыстық қалдықтардың абсолютті мөлшері тұрақты түрде өсті. Бұл халықтың өсуіне, оның қалаларда шамадан тыс шоғырлануына және адамдардың өмір салтының өзгеруіне байланысты [1]. Жоба тақырыбы кездейсоқ таңдалған жоқ, ол тек ірі қалалар үшін ғана емес (халық саны көп қалалар үшін), сонымен қатар Шиелі кенті сияқты шағын қалалар үшін де өзекті.

Ластану көздері:

жылу және атом электр станциялары;

отын жағу өнімдері;

тұрмыстық қалдықтарды жағу өнімдері (қоқыс, полиэтилен, пластик);

автокөліктердің пайдаланылған газдары.

үлкен газдану экологиялық жағдайға теріс әсер етеді және адамдардың, флораның, фаунаның әл-ауқатына әсер етеді.

Атмосфераның негізгі экологиялық мәселелері:

Озон қабаттарының тесілуі;

парниктік эффект;

қышқыл жаңбырдың түсуі;

ауыр металл иондарының шығарындыларының артуы.

Өз әлемін өзгерте отырып, адам планетадағы көршілерінің өміріне айтарлықтай араласады. Соңғы 300 жыл ішінде адамзат орманның 2/3 бөлігін жойып, олармен бірге жануарлар мен өсімдіктердің көптеген түрлері жойылып кетті. Планетада күн сайын 70 түрі жоғалады. Біз баға жетпес табиғи ресурстарды жұмсаймыз және таусылмайтын энергия көздерін аз қолданамыз: жел мен күн. Қоқыс таулары өседі. Біз пластикті көбірек қолданамыз және пластикалық бөтелкенің ыдырау мерзімі 100 жылдан асады.

Экологиялық мәдениет пен мектеп бір-бірімен тығыз байланысты. Біздің алдымызда экология бойынша білім алу міндеті тұр. Жетістікке жету үшін нақты фактілерді қолдана отырып, дәйекті жұмыс жүргізу керек.

Экология ғылым ретінде мектептің оқу бағдарламасына кірмейді. Сондықтан экологиялық мәселелерді факультативті сабақтарда зерттеу керек.

География және биология сабақтарында біз қоғам мен табиғаттың өзара байланысы мәселелеріне, ауылдық дақылдардың өнімділігін дамыту әдістеріне және тірі организмдердің экологиялық факторларға бейімделу қасиеттерін зерттеуге назар аударамыз.

Әр оқу жылында біздің мектепте экология айы өткізіледі. Бұл ай құстарды қорғауға, экологиялық жағдайды талдауға және қоршаған ортаны көгалдандыруға арналған.

 Соңғы екі онжылдықта бүкіл әлемде қоршаған ортаға қатысты проблемалар күшейе түсті.

Табиғи байлықты қолдана отырып, адамзат табиғатқа көптеген қалдықтарды қайтарады. Ірі қалалар мен өнеркәсіптік кәсіпорындардың жанында қоқыс таулары жиналып, айналаны шөлдер мен полигондарға айналдырады. Адамзат қажетті өнімдерді, тауарларды, энергияны ала отырып, атмосфераға, су қоймаларына, топыраққа, тірі организмдерге, соның ішінде адам ағзасына түсетін жүздеген мың тонна зиянды заттар мен қалдықтарды шығарады.