Білім айнасы газеті Республикалық газет Абдикеримова Назира Жорабековна
«Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы АҚ филиалы
Жамбыл облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің
біліктілігін арттыру институты
Оқушылардың туристік-өлкетану қызметі олардың тұлғасын қалыптастыруда кешенді әсер етудің тиімді құралдарының бірі болып табылады. Онда педагогикалық процесс дұрыс құрылған жағдайда тұлғаны тәрбиелеудің барлық негізгі: адамгершілік, еңбек, эстетикалық, дене тәрбиесін ықпалдастыру арқылы оқушылардың дүниетанымы елеулі түрде кеңейеді – ақыл-ойы қарқынды дамиды.
Туристік-өлкетану қызметінің ерекшелігі оқушылардың оларды қоршаған ортамен және әлеуметтік ортамен расында, өмірде тікелей «бетпе-бет» келуі болып табылады. Өлкетану бағытындағы жұмыстарды тиімді ұйымдастыру арқылы экологиялық білім мен тәрбие берудің маңыздылығы арта түседі. Өйткені осы бағытта ұйымдастырылатын жұмыстардың басым бөлігі табиғат аясы мен қоршаған ортаны тануға арналады. Өлкетану жұмыстарын ұйымдастыруда тиімді заманауи технологияларды пайдалану қажет. Бүгінгі таңда экологиялық білім беруде бірнеше білім беру технологиялары белгілі: жобалық-шығармашылық, экологиялық мониторинг технологиясы, табиғи-тарихи ортаға шектіру технологиясы, контемплятивтік-акустикалық қабылдау технологиясы, әлеуметтік және экологиялық қызметтегі коммуникациялық технологиялар.
«Экологиялық мәдениет адам мен әлеуметтік орта арасындағы қарым-қатынастың табиғаты мен сапасын анықтайды. Бұл жеке тұлғаның табиғатқа бағытталған іс-әрекетінде көрінеді. Экологиялық мәдениеттің негізі — өзіне, адамдарға, табиғат әлеміне саналы жауапкершілікпен қарау». Экологиялық мәдениетті адамды қалай тәрбиелеу керек? Бір жауап бар — экспедиция.
Экспедиция — контекстік білім беру технологиясын қолдана отырып, кешенді жұмысты ұйымдастыруға мүмкіндік беретін экологиялық білім беру және мектеп оқушыларын тәрбиелеу нысандарының бірі. Экспедиция — бұл «адамның қабілеттерін білу және іске асыру тәсілі». Бір жағынан, ол «батыру, ойға бату» арқылы қоршаған ортамен өзара әрекеттесудің этикалық нормаларын қалыптастыруға бағытталған, екінші жағынан, «адамгершілік жағдайлардың» арнайы микроортасын құруға мүмкіндік береді.
Әлемді контемплятивті-акустикалық қабылдау технологиясы әлемге жеке көзқарасты қалыптастыруда ерекше маңызды. Дәл осы технологияда экологиялық білім мен тәрбие берудің басты мақсаты — табиғатпен қарым-қатынасты ерекше рухани және эстетикалық құндылық ретінде қалыптастыру жүзеге асырылады. Бұл технология табиғаттың интеллектуалдық және эмоционалды танымының жиынтығын қамтиды, баланың ойлау қабілетін, табиғат элементтерін көрнекі қабылдауды дамытады. Ойлауды үйрету өте маңызды, өйткені осылайша адам бала кезінен сұлулықты, үйлесімділікті, әлемнің әртүрлілігін сезінуге үйренеді, өз әлемімен танысуға үйренеді. Нысанның немесе табиғи құбылыстың тыныш рухани ойлауы тұлғаның еріктік қасиеттерін дамытуға, табиғаттағы мінез-құлықтың этикалық нормаларын дамытуға, өмірге жоғары адамгершілік көзқарасты қалыптастыруға ықпал етеді.
Акустикалық технология табиғаттағы дыбыстық қатарлармен байланысты. Айналамыздағы әлемді тыңдау қабілеті табиғаттың таңқаларлық сезімін тудырады. Акустикалық технологияны қолдану құстарды тыңдау, дыбыстық жазба құрылғыларын қолдануға үйрету, жабайы табиғат дыбыстарын қабылдау және оларды музыкада жалғастыру сияқты жұмыс түрлерін қамтиды. Бұл технология сенсорлық тәжірибені байыту тұрғысынан маңызды, өйткені ол табиғаттың көркем бейнесін қалыптастыруға, эстетикалық тәжірибенің тууына ықпал етеді.
Экологиялық мониторинг (қоршаған орта мониторинг) — қоршаған ортаның жай-күйін, оның ішінде табиғи ортаның құрамдас бөліктерін, табиғи экологиялық жүйелерді, олардағы процестер мен құбылыстарды, қоршаған орта жағдайының өзгеруін бағалау және болжауды кешенді бақылау болып табылады.
Қазіргі таңда ноосфералық білім қағидаттарына негізделген білімге интегративті көзқарас қалыптастыру үшін полисенсорлы және визуализация технологиясын пайдалануды енгізудің маңызы жоғары. Мұндай технологияға адамның барлық сенсорлық жүйелерін педагогикалық іс-әрекетте интеграциялау деңгейінде қолдану әдістемесін: визуалды, дыбыстық, талғампаздық, иіс сезу және иілгіштігі кіреді. Яғни сезім мүшелерімен сыртқы ортадан қабылдаған ақпараттарға жауап реакцияларының көрінісі туралы айтылады.
Визуализация (лат. Visualis, «визуалдық» сөзінен) — бұл сандық ақпаратты немесе физикалық құбылысты визуалды бақылау мен талдауға ыңғайлы түрде ұсыну әдістерінің жалпы атауы.
Балалар мен балаларға арналған этноэкологиялық экспедицияның маңызды тұстарының бірі — балалар мен жасөспірімдерді өлкенің тарихымен, ұлттық ауылшаруашылық күнтізбесімен таныстыру, онда сіздер білесіздер, табиғатты пайдалану туралы білім мен дағдылар, мифология, салт-дәстүрлер жазылады. Ал, бұл іс-әрекеттер тарихи-табиғи ортаға шектіру технологиясы арқылы іске асырылады.
Табиғи, тарихи және мәдени ортаға «батыру» технологиясының ерекшеліктері, орта мектепте жасөспірімдердің жеке дамуына ықпал ететін биоадекватты технология модулі ретінде іске асады. Бұл технология ми жарты шарларының да, әртүрлі сезімдердің де жұмысына қосылуға бағытталған. Сол және оң жарты шарлардың тұтас және аралас жұмысы адамның барлық мүмкіндіктерін танып-білу процесіне үйлесімді қатысу туралы айтуға мүмкіндік береді.
