Химия және химия саласының қазіргі жағдайы

Сулейменова Багира Толегеновна
Түркістан облысы
Ордабасы ауданы
«Ақбұлақ» жалпы орта мектебінің
химия пәнінің мұғалімі

Аңдатпа. Химия өнеркәсібі — ауыр өнеркәсіптің жетекші салаларының бірі, еңбек заттарын (шикізаттар мен материалдарды) өңдеуге, негізінен химиялық әдістерді баса қолданатын өндіріс салаларының кешені. Химия өнеркәсібі саласы дүниежүзінде тұңғыш рет Германияда 19 ғасырдың аяғында дүниеге келді. 20 ғасырдың 50-70-жылдардың басы химия өнеркәсібінің дәуірлеген «алтын ғасыры» болды. Бұл кезеңде мұнай-газ шикізатын пайдаланушы өндірістің өркендеуімен байланысты осы сала әлемде неғұрлым жоғары қарқынмен дамыды. Әлемнің өңдеуші өнеркәсібінде химияның үлесі 20 ғасырдың 2-ші жартысында 8-9%-дан 12-15%-ға дейін өсті. Қазіргі кезде химия өнеркәсібі әлемді негізгі 4 аймаққа бөліп тұр. Олар: АҚШ, Батыс Еуропа, ТМД елдері, Жапония. Мұнда кенішті химия, минералдық тыңайтқыштар, негізгі химия өнімдерін, әсіресе, органикалық синтез өндіру, полимерлік материалдар шығару ерекше орын алады. Ал біздегі жағдай қандай. Осы туралы мақалада толық айтылады.

Экономиканың өсіп өнуіне көп үлес қосатын саланың бірі – химия өнеркәсібі. Жалпы химия өнеркәсібі, қалдықсыз өнеркәсіп түріне жатады. Қазақстан Республикасының химия өнеркәсібі — қазіргі экономиканың негізгі бағыттарының бірі. Бұл саланың өнімдері әртүрлі тұтыну өнімдерін жасау үшін кеңінен қолданылады, ал егер біз үлкен көлемді алатын болсақ, химия кешенінің өнімдері халық шаруашылығының басқа салаларында қолданылады: мұнай өнеркәсібі; құрылыс; тамақ өнеркәсібі; ауыл шаруашылығы; фармацевтика; тоқыма өндірісі және т.б.

Химия өнеркәсібі өзі өндірісінің шамамен 25%-ын пайдаланады. Химиялық заттарды негізгі тұтынушылар қатарына мыналар жатады: металлургия, машина жасау, тоқыма өнеркәсібі және басқалары. Қазақстандағы химиялық сектор ауыр өнеркәсіптің негізгі салаларының бірі болып табылады және бірнеше сегменттерден тұрады: химиялық, мұнай-химия, микробиологиялық және басқалар.

Микробиологиялық фокустың арқасында минералды тыңайтқыштардың, сілтілердің, қышқылдардың, лактардың, бояулардың, фармацевтикалық препараттардың, полимерлі материалдар, бояғыштар, тұрмыстық химия және т.б. Химия өнеркәсібі елдің бүкіл өндірісінің перспективалық бағыттарының бірі болып саналатыны сөзсіз.

Шынында да, қазіргі кезде кез-келген заманауи өндіріс химиялық өнімдердің тұтынушысы болып табылады. Қазіргі уақытта көптеген өндірушілер жабдықтар өндірісінде айтарлықтай жетістіктерге жетті, бұл басқа салалардың, мемлекеттік қадағалау мен тұтынушылардың үнемі өсіп отырған талаптарына байланысты. Мұның бәрі сөзсіз химиялық өндірістің өзіне әсер етеді. Химия өнеркәсібі қазіргі жағдайы біздің экономикамызда құрметті орын алады. Сондықтан сала алға жылжу үшін үнемі қаржыландыруды қажет етеді. Химиялық өндірістерді дамытудың ең сапалы және тиімді тәсілдерінің бірі – көрмелерге қатысу.

«Қазақстандағы химия» экспозициясы химиялық өндіріс саласындағы басты оқиғалардың бірі болып саналады. Көптеген жылдар бойы оны Expocentre Fairgrounds ұйымдастырды. Кешен өзінің өмір сүрген жарты ғасырында өз алаңдарында 6 мыңнан астам іс-шаралар өткізді және оларға арналған көптеген көрме стендтерін жасады.

«Экспоцентр» аумағында «Химия» жобасы 2015 жылы жүзеге асырыла бастады. Осы жылдар ішінде бұл салон қазақстандық және шетелдік кәсіпорындар арасында жақсы беделге ие болды, сондықтан көрме қызметіндегі ең озық салалардың бірі болып саналады. Осындай үлкен экспозицияның арқасында бұл саланың барлық салалары қамтылды. Химия көрмесі бүкіл әлемнің көптеген білікті мамандарын бір шаңырақ астында жинайды. Бұл шара бүкіл химия өнеркәсібін дамытудың негізгі қозғалтқышына айналуы керек. Экспозицияға мәмілелер мен келісімшарттар жасасу, келісімшарттар мен келісімдерге қол қою, білім мен тәжірибе алмасу, барлығына өздерінің осы өндірістік сектордағы инновациялық жетістіктері мен жетістіктерін көрсету мақсатында кешен қабырғасында жиналатын көптеген компаниялардың өкілдері қатысады.

Қазақстандағы химия және химия саласының қазіргі жағдайын анықтауда біге осындай халықаралық көрмелерге жиі қатысу арқылы үлкен нәтиже мен тәжірбие алуға болады. Себебі экономиканың өсіп-өнуіне үлкен нәтиже беретін сала деп айта алам. Бұл қалдықсыз өнеркәсіп біз сияқты дамушы елге ауадай қажет. Себебі мұнайға бай елміз. Химия өнеркәсібін жоғары дамушы елдер қатарына жеткізе алатын идеялар туындату керекпіз. Себебі химия саласы бойынша қазіргі таңда дәріден бастап, күнделікті өмірде тұтынатын заттардан барлығы дерлік осы химия өнеркәсібімен байланысты. Бізге осы саланы дамыту арқылы, біраз жұмыс орындарын ашуға болады. Және де ел экономикасының ЖІӨ көрсеткішін көтеруге болады.

Жалпы ойымды  қортындылай келе, химия болашақтың нағыз өнеркәсібі деп айтқым келеді. Себебі мұнайға бай ел біз, еліміздің өсіп-өніп өркендеу жолында әлі де талай сатыларды бағындырумыз керек. Келешегі кемел ел үшін – химия саласы бірінші орында тұру қажет.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Э.Гроссе, X.Вайсмантель. Химия для любознательных. — СПб «Химия». 1978 — 280 стр.
2. Кричевкский Г.Е. Химическая технология текстильных материалов. М.: Легрпромбытиздат, 2002. — 436 с.
3. Құтжанова А. Ж., Таймурзаева Н. О. Мақта мата өндірісінің жалпы технологиясы. Астана: «Арман ПВ» баспасы, 2008. -246 бет.
4. Лабораторный практикум по материаловедению швейного произ- водства. М.: Легпромбытиздат, 1991. -432с.
5. Малахов С А. Художественное оформление текстильных