Білім айнасы газеті Республикалық газет 
Сәркен Роза Сәкенқызы,
ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері,
педагогикалық білім магистрі,
педагог-шебер,
«СҚО әкімдігінің білім басқармасы» КММ
«Білім саласындағы әдістемелік жұмыс және
ақпараттық технологиялар орталығы» КММ директоры
Қазіргі әлемде білім қоғамның тұрақтылығы мен дамуының негізгі факторы ретінде қарастырылады. Сондықтан да Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасындағы білім берудің негізгі міндеті оның сапасын арттыру болып табылады.
Пандемияның алғашқы кезеңінде мұғалімдер де, оқушылар да қашықтықтан оқуға дайын емес еді.
Дегенмен, карантиндік шараларға жауап бере отырып, барлық деңгейдегі әдістемелік қызметтің қолдауымен Солтүстік Қазақстан облысының педагогикалық ұжымы қысқа мерзімде қашықтықтан оқыту форматында оқыту, тәрбиелеу және оқудан тыс жұмысты қайта бағдарлап, ұйымдастыра алды.
Қашықтықтан білім беруге мәжбүрлі көшу мектепке жаңа тәжірибе берді. Бірақ мектептің мұндай оқыту форматына дайын еместігі оқушылардың біліміне әсер етті.
Облыстың білім беру ұйымдарының білім беру ортасындағы проблемалық аймақтарды анықтау үшін біздің орталықтың әдіскерлері алынған деректерге тұрақты мониторинг және талдау жүргізді, ол жекелеген пәндер бойынша қашықтықтан оқыту форматында білім деңгейінің өскенін және күндізгі оқуға көшу кезінде оның төмендегенін көрсетті.
Алынған мәліметтер білім берудің бір түрінен екіншісіне ауысу оқушылардың білім алудың өзгермелі жағдайларына бейімделуінің күрделі проблемасын анықтағанын көрсетеді, бұл үшін білім беру ортасына қажет:
- Мұғалімнің қызметіне тиімді түзетулер енгізуге мүмкіндік беретін мұғалімдермен кері байланысты қамтамасыз ету арқылы оқыту нәтижелерінің сапасын арттыруда әдістемелік қызметтің мүдделілігі;
- Мұғалімдер тарапынан оқушыларға қосымша көңіл бөлу, яғни оқу материалын беру және тексеру әдістемесінің өзгеруі, оқушылардың оқу іс-әрекетінің уәждемесін қалыптастыру.
Осыған байланысты облыстық әдістемелік қызмет оқушылардың қалып қою себептерін анықтай отыра, мұғалімдермен жұмысты ұйымдастырудың профилактикалық және консультациялық қажеттілігі туындады:
- мұғалімдердің жұмысындағы проблемаларды анықтау, мұғалімдердің өз қызметі мен өзін-өзі талдау тәжірибесін жетілдіру;
- үлгермеушілердің алдын алу бойынша озық тәжірибені жинақтау және насихаттау;
- мектеп оқушыларының оқу сапасының төмендеуіне байланысты әдістемелік және кәсіби дағдыларын жетілдіру.
Жағдайды талдау кезінде орталық әдіскерлері Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының ынталандыруы мен консультативтік көмегін ала отырып, 2020 жылы «Педагогты әдістемелік қолдау» тақырыбы бойынша республикалық курстан өтті және өз жұмысын осы бағытта қайта құрды. Біздің аймақтың барлық әдіскерлері курстан сәтті өтті.
Біздің орталықтың әдістемелік қызметінің жүйелілігі мен көпқырлылығы білім беру жобалары арқылы іске асырылады. Олардың екеуінің мақсат қоюын біз білім беруде қалыптасқан қиын жағдайларға бағыттадық.
Мәселен, өткен оқу жылының басында «Білім сараптамасы» жобасы аясында білім олқылықтарын жою бойынша Жол картасын іске асыру тетіктері әзірленді.
«Білім сараптамасы» жобасы проблемаларды анықтауға және жалпы орта білім беру ұйымдарында оқушылардың негізгі құзыреттіліктерін қалпына келтіру және мақсатты түзету жұмыстарына бағытталған.
Сол себепті облыстың тиімділігі төмен мектептеріне мамандандырылған мектептер жетекшілік етті. Мамандандырылған мектептерден келген мұғалімдер өздерінің қамқорлыққа алынған мектептермен шеберлік сыныптар, онлайн кеңестер өткізіп, қала және ауыл мектептерінің білім алушылары арасындағы білім беру сапасындағы алшақтықты азайтуға бағыт-бағдар берді.
Қашықтықтан оқыту жағдайында білім алушылардың білім деңгейін зерттеу шеңберінде оқушыларға арналған облыстық олимпиадалар өткізілді.
Мектеп оқушыларының пәндік жарыстар мен олимпиадаларға қатысу нәтижелерін талдау, олардың пәндер бойынша мұғалімдерге бұрыннан бар «білім кемшіліктерін» көруге мүмкіндік береді. Осылайша алынған ақпарат мұғалімдерге оларды жою үшін өз жұмысын тиімдірек ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасында индикаторлардың бірі мұғалімдердің пәндік қауымдастықтарының қызметін жандандыру болып табылады. Бүгінгі таңда орталықта мұғалімдердің пәндік бірлестіктері құрылған, олар оң педагогикалық тәжірибені ұсынудың және таратудың тиімді құралы, сондай-ақ кәсіби қиындықтарды шешудің құралы және мұғалімдердің кәсібилігін арттыру мүмкіндігі болып табылады.
Ассоциация қызметі шеңберінде өткізілетін күндізгі оқуға көшу кезеңінде оқушыларды бейімдеу мәселелері бойынша дөңгелек үстелдерде педагогтар слайдтан көріп отырған ұсыныстарды әзірледі.
Білім беруді ұйымдастыруда оқушылармен жұмыс істеу тактикасын қайта қарау қажет, сараланған қызмет түрлерінің уақытылы өзгеруін қамтамасыз ететін сәйкес әдістемелер мен оқыту әдістерін және акклиматизация кезеңінде қиындықтары бар балалармен жеке жұмысты таңдау қажет.
Алдыңғы кезеңдегі мектеп оқушыларының оқу қызметінің проблемалық бағыттарын анықтау мақсатында Орталық өткен жылдың желтоқсанында тестілеу ұйымдастырды, ағымдағы жылдың ақпан айында 4, 8, 9 сынып оқушыларының функционалдық сауаттылық деңгейін зерттеу бойынша жұмыстар жүргізілді. Орталықтың әдіскерлері мен қауымдастық мұғалімдерімен бірлесе отырып, өздерінің тест материалдарын әзірледі.
2020 жылдың желтоқсанындағы тестілеуге 4840 оқушы, ал 2021 жылдың ақпанында 5192 оқушы қатысты.
— мұғалімдер оқу процесінде функционалдық сауаттылыққа арналған тапсырмалар мен пәнаралық байланысқа арналған тапсырмаларды жеткілікті түрде пайдаланбайды;
— математикалық сауаттылық бойынша кейбір тапсырмалар оқуға, түсінуге қажетті мәтіннен тұрды, бұл көп уақыт пен зейіннің шоғырлануын талап етеді, бұл оқу сауаттылығының төмен деңгейін көрсетеді.
Соңғы зерттеуге жоғары деңгейлі сұрақтар қосылды, тапсырмалар оқушылардың жоғары танымдық дағдыларын көрсетуді талап етті. Бұл зерттеу нәтижелеріне әсер етті.
Мәселен, СҚО бойынша тапсырмаларды сәтті орындау пайызы өткен жылмен салыстырғанда төмендеді. Өткен жылы орта есеппен 63% — ды, 2021 жылы 48% — ды құрады.
Нәтижелердің мұндай төмендеу себептері слайдта көрсетілген.
Анықталған проблемалар бойынша біз тиісті ұсыныстар әзірледік.
— барлық мұғалімдерге оқу процесінде функционалдық сауаттылықты дамытуға арналған тапсырмаларды барынша пайдалану.
— пән қауымдастықтарына мониторинг деректерін талдау және оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру бойынша өз ұсыныстарын ұсыну;
— мәтіннің ақпаратын табуға және шығаруға, мәтін хабарларын түсінуге және бағалай білуге бағытталған әр түрлі тапсырмалар арқылы оқушылардың оқу сауаттылығын дамыту.
Жұмыстың нәтижесі функционалдық сауаттылық бойынша тест тапсырмаларының жинағы болды, ол пән мұғалімдеріне осы жұмыс бағыты бойынша әдістемелік көмек көрсету мақсатында таратылды.
Өткен оқу жылында қашықтықтан білім беру технологияларын қолдану арқылы оқыту процесін зерттеу және талдау мақсатында мұғалімдер, білім алушылар және олардың ата-аналары арасында сауалнама жүргізілді.
Бұл сауалнаманың респонденттері 7024 педагог (СҚО педагогтерінің жалпы санының 80% — дан астамы), 1-11 сыныптардың 22569 білім алушысы (білім алушылардың жалпы санының 30% — ға жуығы) және ата-аналар қоғамдастығының 23310 өкілі (СҚО мектеп оқушыларының ата-аналарының жалпы санының 65% — ға жуығы) болды.
Сауалнамаға қатысушылардың басым көпшілігі ауыл тұрғындары.
Сауалнама нәтижелері келесі қорытынды жасауға мүмкіндік берді:
Мектеп оқушылары арасындағы респонденттердің 56%-ы қашықтықтан оқыту технологиясын қолдануда қиындықтарға тап болған жоқ, бұл мұғалімдер арасында өте жоғары көрсеткіш, мұғалімдердің 38% -ы ғана DOT -ты жеткіліксіз меңгерген, сонымен қатар, сауалнамаға сәйкес, ата-аналар қауымдастығы олардың цифрлық құзыреттілігінің төмен екендігін атап өтті.
Респонденттер қашықтықтан оқытудың білім деңгейінің өзгеруіне әсер ету дәрежесін қалай бағалайтыны туралы сауалнама сұрағына жауаптар слайдта көрсетілген.
Пікірлер төмендегідей бөлінді.
Оқушылардың көпшілігі айтарлықтай өзгерістер жоқ екенін айтады, ал мұғалімдер қашықтықтан оқыту жағдайында «әлсіз» оқушылар арасында білім сапасының төмендегенін айтады. Бұл ретте респонденттердің көпшілігі техникалық ресурстар мен интернет жылдамдығының жеткіліксіздігін қиындықтар ретінде көрсетті.
Оқушылардың тек 18% -ы, мұғалімдердің 14% -ы және ата-аналардың 11% -ы балалардың жақсы білім алуына қашықтықтан оқыту технологиялары ықпал етті деп есептейді.
Бұл зерттеудің нәтижелері жоба шеңберінде әзірленген ҚБТ көмегімен оқу үдерісіндегі бар қиындықтарды жою бойынша шараларды жоспарлау кезінде қолданылды.
Өткен жылдың желтоқсан айында және ағымдағы жылдың наурыз айында математикалық және ғылыми жаратылыстану сауаттылық деңгейін тексеруге бағытталған 3,4-сыныптардың 8000-нан астам оқушысына аналитикалық тестілеу өткізілді.
Тестілеу нәтижелерін талдау жас оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамытуға, зияткерлікті дамытуға ықпал ететін логикалық ойлауды қалыптастыруға арналған тапсырмаларды орындаудағы проблемаларды анықтады.
4-сынып оқушыларының оқу сауаттылығы бойынша біліктері мен дағдыларын қалыптастыру көрсеткіші төмен екенін атап өткен жөн.
Математикалық сауаттылық бойынша тестілеудің ең жоғары балы 30 баллды құрады. Тестілеудің орташа балы 21,5.
Ғылыми жаратылыстану сауаттылығы бойынша тестілеудің ең жоғары балы — 24, орташа балы — 14 құрады.
- Материалды неғұрлым берік игеру процесі үшін осы тапсырмалармен жұмыс жүйелі түрде жүргізілуі керек.
- Педагогтарға оқу сауаттылығын дамыту мәселелері бойынша зерттеу және оқыту практикасы бойынша тәжірибелерімен бөлісу қажет.
Тестілеу нәтижелері бастауыш сынып мұғалімдерінің қауымдастығымен талқыланды, онда облыстың бастауыш сынып мұғалімдеріне ұсыныстар берілді.
Білім сапасының төмендеуінің факторларының бірі ретінде қашықтық кезеңінде мектепішілік бақылаудың әлсіреуін атауға болады.
Гибридті білім берудің жаңа жағдайында немесе күндізгі оқу жүйесіне қайта оралу кезінде мектепішілік бақылау модернизацияны қажет етеді.
Мұғалімге арналған мектепішілік бақылау мұғалім көрсететін білім беру қызметтерінің сапасын бақылаудың өзіндік түріне айналуы тиіс.
Осыған байланысты өткен жылдың қараша айында «Ашық сабақтар аллеясы» аймақтық педагогикалық панорамасы іске қосылды.
Оқушылармен ашық сабақтарды панорамалық қарауға, облысымыздың ең алыс аймақтағы мектеп мұғалімдерінің сабақтарын белгіленген уақытта көруге, олардың сабақтарын педагог шеберлер мен зерттеушілер талдап, сараптауға әдістемелік қолдау көрсетуге бірегей мүмкіндік берді. Үздік сабақтар біздің сайтта орналастырылған.
Өткен оқу жылында орталықтың тағы бір «Бірлестік» жобасын іске асыруы педагог қызметінің күшті жақтарын өзектендіру, кәсіби қызметте туындайтын проблемалық жағдайларды сенімді еңсеру үшін әдіскерлер мен педагогтердің бірлескен жұмысына ықпал етті.
Педагогтерге әр түрлі әдістемелік мәселелерді, ынтымақтастықты шешуде жан-жақты көмек көрсету, бір жағынан кәсіби өсу мен құзыреттілік жағдайларын және екінші жағынан мұғалімдердің қажеттіліктерін, мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында «Бірлестік» жобасы жүзеге асырылуда.
Ағымдағы жылдың қаңтар айынан бастап білім беру бөлімдерінің әдістемелік кабинеттерінің қызметкерлері мен облыстың мұғалімдеріне консультациялық көмек көрсету мақсатында «Әдістемелік вертикаль» жобасы іске қосылды, ол білім беру сапасын жақсарту үшін мұғалімдерді әдістемелік қамтамасыз етудің проблемалық мәселелерін шешті.
Жобаның жаңашылдығы — аудан мұғалімдеріне, аудандық және қалалық білім бөлімдерінің пән әдіскерлеріне арналған «Әдістемелік сағат» ұйымдастырылып, оның ішінде Ы.Алтынсарин атындағы ұлттық академияның нормативтік құқықтық актілерін түсіндіруге бағытталған білім берудің өзекті мәселелері бойынша вебинар өткізілуде.
Қаралатын мәселелер аудиторияның қажеттіліктеріне жауап берді және теориялық-практикалық сипатта ұйымдастырушылық мәселелерге, аудан педагогтарының қызметін талдауға, білім сапасына, өткізілетін олимпиадалардың, конкурстардың нәтижелеріне және т.б. қатысты болды.
Осы вебинарлардың қорытындысы бойынша рефлексия өзекті мәселелерді шешуге практикалық-бағдарланған тәсіл ретінде диалог алаңының қызығушылығын, уақтылығы мен қажеттілігін көрсетті, онда нақты уақытта педагогтерге қызығушылық тудыратын мәселелер бойынша ақпарат және барлық қажетті түсіндірмелер алу мүмкіндігі пайда болды.
Бұдан басқа, біз BilimLand платформаларын пайдалана отырып, 2 кезеңде оқыту семинарын өткіздік. Kundelik.kz, ZOOM, DARYN. ONLINE, Microsoft Teams, Google Forms 3000-нан астам педагог үшін IT-құзыреттілік деңгейін арттыру үшін, «Қашықтықтан оқыту нысанын ұйымдастыру» тақырыбында өтті.
Ал Петропавл қ. ҚББ әдіскерлерімен және педагогтармен тікелей және жедел өзара қарым-қатынас жасау үшін 78 WhatsApp чаты жұмыс істейді.
Қолдау мен сүйемелдеуді қажет ететін жас педагогтерге, сондай-ақ өз шеберлігін көрсеткісі келетін педагогтерге әдістемелік көмек көрсету үшін біз «Тәлімгерлік зертханасы»облыстық жобасын енгіздік және іске асырып жатырмыз.
Бүгін де тәлімгерлер облыстың 408 жас педагогына жетекшілік етеді. Орталық тәлімгерлермен онлайн-диалог алаңдарын өткізді, осындай қызметті ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдар жасады. Облыс тәлімгерлерінің қауымдастығын одан әрі құру үшін мәселені зерттеу бойынша жұмыс тобы айқындалды. Ағымдағы жылдың қыркүйек айынан бастап Телеграмм арнасында тәлімгерлікті ұйымдастыру бойынша әдістемелік блок құру жоспарлануда.
Жыл қорытындысы бойынша білім сапасының төмендеуі оқушылардың білімін толықтыру бойынша шұғыл шаралар қабылдау қажеттілігін көрсетті, облыс педагогтары «Жазғы мектеп»жұмысына қосылды.
Осындай тәжірибені жалпылау және тарату мақсатында біз ұйымдастырған панорама аясында 85 мұғалім әріптестерімен сабақтарының жазбаларымен бөлісті. Үздік бейне сабақтар орталықтың сертификаттарымен марапатталды.
Мұғалімдерді аймақтық, республикалық және халықаралық деңгейдегі іс -шараларға қатысу бойынша ұйымдастыру мен әдістемелік қолдау шет қалмайды.
2021 жылы наурызда Халықаралық ынтымақтастық шеңберінде Орталық пән мұғалімдеріне арналған облыстық пәндік олимпиадаларды ұйымдастырды және өткізді; сәуірде химия, биология, математика және бастауыш сынып мұғалімдеріне арналған халықаралық олимпиада өтті, онда 5000 -нан астам Қазақстан мен Ресейдің мұғалімдері қатысты.
Орталық алғаш рет орыс тілі мен әдебиеті мұғалімдеріне арналған халықаралық курстарды ұйымдастырды және өткізді.
Бүгінгі таңда біз Ы.Алтынсарин ҰА Telegram чат-ботты қолдану бойынша бейне нұсқаулық әзірледік, онда оқу процесін реттейтін барлық құқықтық актілер орналасқан.
Мұғалімдердің озық тәжірибесі YouTube -тегі «Bilikti ustaz» арнасында белсенді түрде көрсетілуде. Бұл контенттің бір жарым мың жазылушысы бар. Бейне материалдарды күн сайын 200-ден астам мұғалім қарайды.
Осылайша, Орталық жүргізіп жатқан барлық жұмыс облыстың педагогикалық қоғамдастығының білім сапасын көтеруге қатысты бар сұраныстарын шешуге мүмкіндік береді.
Қашықтықтан оқыту мүмкіндіктер көкжиегін кеңейтті, бірақ бүгінде тұрақты мектеп жүйесіне оралу білім беру қоғамдастығының барлық субъектілерінен оқу шығындарын қалпына келтіруге барынша күш салуды талап етеді.
Осыған байланысты өз қызметінің мазмұнын жаңарта алатын мұғалімді әдістемелік қолдау функциялары да өзгереді.
Алда білімге бейімделу мен қалпына келудің қиын кезеңі тұр, сондықтан Орталық қызметін жоспарлау кезінде білім сапасына жүйелі талдау жүргізуге, білім сапасын сырттай бағалау нәтижелері, сонымен қатар оқушылардың біліміндегі олқылықтарды жою механизмін әзірлейтін семинарлар, вебинарлар өткізуге, мектеп оқушыларының білім деңгейінің төмендеу себептерін анықтау үшін білім беру мониторингі мен талдау жүргізуге назар аудардық,
Менің ойымша, бұл жұмыстың мерзімінде орындалуы және мұқияттылығы болашақта жақсы оқу нәтижелерінің кепілі болып табылады.
Мен өз сөзімді біздің қиын, бірақ маңызды да тиімді жұмысымыздың оң нәтижелері көп болсын деген тілекпен аяқтағым келеді.
