Білім айнасы газеті Республикалық газет 
Кусаинова Камшат Корабаевна
Қарағанды қаласы
«№104 мектеп-гимназия»
«Мұғалім – мектептің жүрегі» деп халқының болашағы үшін білімнің даңғыл жолын салған Ыбырай Алтынсарин бекерден бекер айтпаған. Әрбір мұғалім өзін мектептің жүрегімін деп есептеп, мектептің жанын кіргізердей дәрежеде болуы тиіс. Өз ісіне аса ықыласпен ден қоя отырып, құзырлы мұғалім ретінде баланың жүрегіне білім нәрін себе білуі керек. Білімді және тәрбиелі, дүниетанымы кең, ұшқыр ойлы ұрпақ тәрбиелеу үшіні – сындарлы оқыту теориясын сабақ үдерісінің негізгі көзіне айналдыру қажет. Осы бағытта білім беру ұйымдарының алдындағы мақсат – мұғалімдер тәжірибесін үнемі жетілдіру және бағалау. Жаңа әдіс –тәсілдердің практикалық қолданысын кеңейту, дамыту болып табылады. Оқытудың активті әдістері — оқушылардың танымдық белсенділігін ынталандыратын әдістер. Олар негізінен белгілі бір мәселені шешу жолдары туралы еркін пікір алмасуды қамтитын диалогқа негізделген. Активті оқыту әдістері оқушылардың белсенділігінің жоғары деңгейімен сипатталады. Оқу-тәрбие іс-әрекетін күшейту мағынасында оқытудың әртүрлі әдістерінің мүмкіндіктері әртүрлі, олар сәйкес әдістің сипаты мен мазмұнына, оларды қалай қолдануға және мұғалімнің шеберлігіне байланысты.
Белсенді әдістер әртүрлі аспектілерде білім беру шешімдерін ұсынады:
— жағымды білім беру мотивациясын қалыптастыру;
-оқушылардың танымдық белсенділігінің артуы;
-таным процестерін дамыту — сөйлеу, есте сақтау, ойлау;
-шығармашылық қабілеттер мен ойлау қабілеттерін дамыту;
-оқушы тұлғасының коммуникативтік-эмоционалды сферасын дамыту;
— әр оқушының жеке мүмкіндіктерін ашу және олардың көрінісі мен дамуына жағдай жасау;
-өзіндік ақыл-ой дағдыларын дамыту;
Қазіргі білім берудің барлық технологиялары, мазмұны мен материалдық базасындағы айырмашылықтарға қарамастан, бірқатар ортақ белгілерге ие. Негізгі біріктіруші қасиеттердің бірі — баланы өз бетінше білім алуға және себептік қатынастарды құруға үйрету. Белгілі бір техникалар жиынтығы бар сыни ойлау әдісі тиімді деп саналады. Солардың бірі — INSERT.Бұл әдісті американдық ғалымдар Д. Воган мен Т. Эстес әзірледі, содан кейін оны сыни ойлау технологиясының негізін қалаушылардың бірі С. Темпл, К. Меридит және Д. Стил толықтырды. Олардың анықтамасы бойынша, INSERT — бұл жаңа ақпаратты сыни тұрғыдан түсіндіру және мәтінмен жұмыс жасау арқылы бұрын зерттелген нәрселермен байланыс орнату мүмкіндігі.
Әдістің қысқартылған атауының анықтамасы:
I — interactive (интерактивті).
N — noting (танымдық).
S — system for (жүйе).
E — effective (тиімді).
R — reading (оқу).
T — thinking (және ойлау үшін).
Insert — оқу және жазба арқылы сыни тұрғыдан ойлауды дамыту әдісі, мәтінмен, жаңа ақпаратпен жұмыс жасағанда қолданылады. Бұл әдістемеде көбінесе тиімді оқу технологиясы деп аталады.
Сабақта «Insert» әдісін қолдану әдісі
- Оқушылар мәтінді арнайы белгішелермен белгілеп оқиды:
V — Мен бұл ақпаратты білемін;
+ — бұл мен үшін жаңа ақпарат;
— — Мен басқаша ойладым, бұл менің білгеніме қарама-қайшы;
? — Мен мұны түсінбедім, бізге нақтылау түсіндірулер қажет.
- Кесте толтырылды.
- Бірнеше оқушы кестелерін оқиды (таңдау бойынша). Талқылау жоқ, тек тезистерді оқиды.
- Мәтін қайта оқылады. Бұл кезең сабақты рефлексия сатысына алып барады. Бұл жағдайда кесте толтырылуы мүмкін немесе кейбір тезистер бір бағаннан екіншісіне ауысады.
5. Рефлексия. Бұл кезеңде кестедегі жазбалар талқыланады. Білімдердің қалай жинақталғанына талдау жасалады. Ескіден жаңасына өту жолы көрнекі және түсінікті бола бастайды
