Білім айнасы газеті Республикалық газет Нұр-Сұлтан қаласы,
Міржақып Дулатұлы атындағы
№68 мектеп-гимназия
Дакина Еркежан Толешовна,
директордың ақпараттық істер
жөніндегі орынбасары
Ақпараттық технологияны білім беруде қолдану, қазіргі таңдағы жұмысының оңтайландырудың тиімді құралы болып табылатындығы сөзсіз. Жаңа жағдайлар оқу процесіне және мұғалімге жаңа талаптар туғызады. Қазіргі заманғы критерийлерге жауап беру үшін мұғалім ақпараттық-коммуникациялық технологияларды білуі және қолдануы керек.
Мәселенің мәні маманның білім деңгейін көтеру емес, қажетті ақпаратты табу, оны талдау және практикалық қызметке енгізу, инновациялық тәжірибеге жедел жауап беру, сонымен қатар инновацияларды жобалау, құру, эксперименттік сынақтан өткізу, оларды мақсатты түрде тарату қабілеттерін дамыту. Сондықтан қазіргі білім беруді дамытудың негізгі басымдығы білім беру процесін одан әрі жетілдіруді, білім берудің қолжетімділігі мен тиімділігін, жас ұрпақты ақпараттық қоғамдағы өмірге дайындауды қамтамасыз ететін қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу болып табылады. Білім беру саласында аталған технологиялар қызметтің көптеген бағыттарында қолданылады, атап айтқанда, білім беру мазмұны жаңартылады, қашықтықтан оқыту басталады, қарым-қатынастың жаңа нысандары енгізіледі: электрондық пошта, бейнеконференциялар, интернет-форумдарға қатысу және т.б. Мұның бәрі мектеп оқушыларын жоғары деңгейде даярлауды қажет етеді.
Ақпараттық технология оқушылардың сабақта іс-әрекетін белсендіруге ықпал етеді. Олардың арқасында балалардың ғана емес, сонымен қатар оқу-тәрбие процесінің барлық қатысушыларының шығармашылығы мен дамуы үшін жаңа мүмкіндіктер ашылады. АТ-ды оқытуды материалды зерттеу қарқыны бойынша ғана емес, сонымен қатар оны қабылдау логикасы мен түрі бойынша да жекелендіруге мүмкіндік береді. Олар ақпаратты жинау мен өңдеудің жылдамдығы мен дәлдігін бірнеше рет арттырады, түзетуге мүмкіндік береді. Компьютерлік және желілік технологиялардың мүмкіндіктері қиялды белсендіреді. Оқу-тәрбие және басқару процесінің тиімділігін арттыру құралы ретінде компьютерлік техниканы пайдалануды қамтамасыз ету жолындағы қадам мектеп оқушылары мен мұғалімдерінің мектеп дерекқорын құру, білім беру мекемесі үшін ерекше болып табылады. Әкімшілік мәселелерді шешуге бағытталған технологияларды құруда компьютердің көмегімен мектеп құжаттамасын жүйелеу және өңдеуге, оқушылар мен қызметкерлердің аналитикалық базасын құруға болады (графика, диаграммалар, кестелер және т.б.). Сонымен қатар, танымдық процестерді дамыту мақсатында оқушылар үшін арнайы жасалған түзету және дамыту шаралары балаларды жұмысқа белсенді қатысуға шақырады, оларды жеке, тәуелсіз жұмысқа да, топтық жұмысқа да бағыттайды. Ақпараттық технология көмегімен жасалған көптеген жұмыстар диагностикалық материалдарға қол жеткізуге мүмкіндік береді, бұл мектепте оқу-тәрбие жұмысының ақпараттық талдау орталығын ұйымдастыруға негіз болады, онда мектеп жұмысының барлық бағыттарының материалдары жинақталған, олар кестелер, диаграммалар, графиктер, диаграммалар және т.б. түрінде берілген. Мұндай базамен жұмыс істеу оңай, өйткені деректер электронды түрде сақталады, ол кез келген уақытта қажетті ақпаратты алуға мүмкіндік береді.
Білім берудегі ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу, кез-келген басқа инновациялар сияқты, 5 сатыдан тұрады: таным, сендіру, шешім; енгізу; растау. Тәжірибеде көрсеткендей, егер ақпараттық технологияларды енгізу оқу процесінде тиімді жүрсе, ол кезең-кезеңімен сәтті еңсеріледі. Қазіргі заманғы оқыту және білім беру жүйелерін құру контекстінде тиісті ортаны құру ретінде білім беруді ақпараттандыру дамыған ақпараттық-білім беру ортасын құру процесі ретінде қарастырылуы мүмкін. Бұл процесс тиісті материалдық-техникалық базаны дамытумен ғана емес, жаңа ақпараттық-білім беру ортасы жағдайында педагогикалық еңбектің түбегейлі жаңа мәдениетін қалыптастырумен, атап айтқанда, қашықтықтан білім беру технологияларын қолдану және одан әрі дамытумен байланысты. Компьютерлік технологиялардың эволюциясы оқытудың келесі салаларында сәтті қолдануға мүмкіндік береді: ақпаратты сақтау, іздеу және оны ішінара түсіндіру үшін компьютерлік технологияны қолдана отырып, ақпараттық анықтамалық және сараптамалық жүйелерді пайдалану.
Оқытуды қарқындату мақсатында ақпараттық және коммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін пайдалану білімді дамыту, алу және тарату сипатын өзгертеді; оқыту мазмұны мен оқыту әдістерін жаңарту үшін мүмкіндіктер ашады; жалпы және кәсіптік білім алуға қолжетімділікті кеңейтеді; оқу процесінде мұғалімнің рөлін сапалы өзгертеді (ол оқушылармен ақпаратты білім мен түсінуге айналдыратын, оқушымен бірге қазіргі заманғы технологиялар негізінде тиісті оқу ортасын құратын және оның дамуына әсер ететін тұрақты диалог жүргізеді).
Осылайша, оқу процесінде ақпараттық технологияларды қолданудың психологиялық аспектісі бар, ол — мұғалімнің технологияны білікті қолдануға дайын болуынан және оқушының компьютерді ойын-сауық құралы емес, оқу құралы ретінде қабылдауға дайын болуынан тұрады. Иновациялық технологияларды сәтті қолданған кезде оқушылардың өзін-өзі бағалауы артады, мұғалім мен оқушы арасында тең ынтымақтастық атмосферасы қалыптасады.
Оқу процесінің компьютерлік техниканы қолдану, оқу материалын сапалы беру арқылы педагогикалық іс-әрекетке оқушылардың белсенділігін едәуір арттырады, сонымен бірге ақпаратты іздеуге, өңдеуге, қабылдауға және игеруге нәтижесіз күш пен уақыт шығынын азайтады. Қазіргі уақытта сабақтар кезінде топтық жұмысқа да, оқушының сыныптан тыс жұмысына да бағытталған қолданбалы бағдарламалар әзірленді. Біртұтас оқыту жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі-бұл өзіндік жұмыс. Оқытудың бұл түрі оқу процесінің бағдарламалық жасақтамасының әртүрлі түрлерін пайдалануға мүмкіндік береді. Қолданбалы бағдарламалық жасақтамадан басқа, Интернетте әртүрлі жұмыстары бар деректер қорын қолданған жөн.
Оқу процесінде оқушылар арасындағы кері байланысты күшейтуге автоматтандырылған тестілік сұрақтар ықпал етеді. Ал, практикалық дағдылары қалыптастыруда ақпараттық технологияны демонстрациялар үшін ғана емес, сонымен қатар шығармашылық тапсырмаларды орындау үшін де байланыстырылуы қажет. Сондықтан мектептерде оқу процесін дұрыс қамтамасыз ету үшін сабақтарда да, оқушылардың сабақтан тыс жеке жұмыстары кезінде де қолдануға болатын көрнекі құралдарды жасау қажет. Осы жағдайларда білім мен практикалық жұмыстың өзара байланыс принципін іске асыру мүмкіндігі пайда болады.
Бүгінгі таңда әзірленген көрнекі құралдар оқу-тәрбие процесінде қолданылады, оқу процесінің осы түрлерінің сапасын арттыруға және сыныптан тыс жұмыстарды жүргізуге ықпал етеді. Сонымен қатар: жеткілікті көрнекілік; көрсетілетін материалдың эстетикалық тартымдылығы; жұмыстың әртүрлі нысандарын жаппай жүргізу, әрекеттердің көп реттілігі, қайта өткізу мүмкіндігі; теориядан практикаға көшуді қамтамасыз етіледі.
АКТ-ны оқытудың жоғары тиімді құралы ретінде қолдануға бағытталған сабақтар оқушылардың дайындық деңгейінің жоғарылауын қамтамасыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар болашақта білім мен дағдыларды игерудің сәттілігін қамтамасыз ететуіне айтарлықтай әсер етеді.
Мұғалімнің кәсіби біліктілігінің артуына ақпараттық технолоияны кеңінен қолдануы сөзсіз. Ол мұғалімге: оқушылардың білімін кеңейтуге; эксперимент нәтижелері бойынша анықталатын параметрлер санын арттыруға; құбылыстарды графикалық және аналитикалық зерттеуге; пәнаралық байланыстарды тереңдетуге мүмкіндік береді.
Ақпараттық технологиялар оқытудың тиімділігін арттырады, бірақ оларды мұғалім дұрыс қолданған жағдайда ғана. Олай болмаған жағдайда, шетелдік және отандық зерттеулер көрсеткендей, ақпараттық технологиялар тек оқу процесінен алшақтап, оны қиындатады. Ақпараттық технологиялар оқытуда мұғалімнің материалды жеткізуін және оқушылардың түсінуіне жеңіл етіп қолданылуы керек.
XXI ғасыр — бұл ақпараттық қоғам дәуірі, технологиялық мәдениет дәуіріне, айналадағы дүниеге, адамның денсаулығына, кәсіби мәдениетіне, мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны оқытушы мен оқушының арасындағы негізгі бастамалардың барлығы оқытушы арқылы жүзеге асырылады. Оқушыға белгілі бір дәрежеде білім беру мен қатар оқуға, үйренуге деген ынтасын арттыру әр ұстаздың міндеті. Сабақ барысында шәкірттің білімге құштарлығын арттыру, еңбек етуге баулу, жалпы оқушы бойында жауапкершілік сезімін қалыптастыру оқытушыға қойылатын басты талап. Осы талапты шешуде электронды оқытудың пайдасы зор.
Жаңа технологияны меңгеру оқытушының оқу –тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектеседі. Оқу процесіне ақпараттық технологияларды енгізудің негізгі салдары мыналар екенін атап туге болады: оқытуда ұйымдастыруды жетілдіру, оқытуда жеке жмысты арттыру; оқушылардың өзін-өзі даярлау өнімділігін арттыру; таралымды жеделдету және педагогикалық практика жетістіктеріне қол жеткізу; оқуға деген ынтаны күшейту; оқу процесін жандандыру, оқушыларды зерттеу қызметіне тарту мүмкіндігі; оқу процесінің икемділігін қамтамасыз ету. Оқытудың озық технологиясын меңгеру оқытушының кәсіптік шеберлігіне байланысты. Бұл әрбір ұстазды ойландырып, жаңаша жұмыс істеуге,жаңа ізденістерге жетелейді.
Бүгінгі таңдағы ақпарат заманында оны қабылдау, өңдеу және тәжірибеде қолдану мүмкіндігіне қол жеткізетін ақпараттық-коммуникативтік технологиялардың рөлін негіздеу маңызды мәселелердің бірі болып табылады.
