Білім айнасы газеті Республикалық газет 
Смадиярова Жансая Қазыбекқызы
Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды университетінің шетел тілдері факультетінің «6B01705 Шетел тілі: екі шетел тілі» білім беру бағдарламасының 4 курс студенті. Болашақ ағылшын тілі мұғалімі.
Жетекші: Толуспаева Дариға Жумабековна
Қазіргі жаһандану дәуірінде бірнеше тілді меңгеру – тек артықшылық емес, замана талабы. Әсіресе, ағылшын тілі – халықаралық қатынастың, ғылым мен технологияның әмбебап тіліне айналды. Осы орайда шеттілдік құзыреттіліктерді дамыту – білім беру саласының басты мақсаттарының бірі болып отыр.
Дәстүрлі әдістермен қатар, қазіргі таңда заманауи медианың да тілді үйренуге қосар үлесі орасан зор. Соның ішінде TED Talks платформасы – шеттілдік дағдыларды жетілдіруге арналған тиімді құралдардың бірі. TED (Technology, Entertainment, Design) – әртүрлі салаларда кәсіби спикерлердің қысқаша, мазмұнды, әсерлі баяндамаларын ұсынатын жаһандық платформа. Бұл контент тыңдаушыға тілді тек теорияда емес, нақты өмірмен байланыстыру арқылы меңгеруге жағдай жасайды.
TED Talks-тың ең басты артықшылығы – спикерлердің сөйлеу мәнері, тіл тазалығы және баяндаманың құрылымдылығы. Бұл контент шеттілдік құзыреттіліктің келесі қырларын дамытуға септеседі:
1. Тыңдалым дағдысын дамыту: TED Talks видеолары – табиғи сөйлеу тіліне негізделген, жылдамдығы қалыпты, акценттері әртүрлі. Бұл тыңдаушының түрлі дыбыстық ерекшеліктерге үйренуіне, сөйлеушіні түсіну дағдысын қалыптастыруға көмектеседі.
2. Лексикалық қорды кеңейту: Әрбір баяндама нақты бір тақырыпқа арналған. Демек, тыңдаушы жаңа терминдерді, салалық сөз тіркестерін, идиомаларды шынайы контексте үйренеді.
3. Грамматикалық құрылымдарды меңгеру: Спикерлердің сөйлеу үлгілері грамматикалық тұрғыдан сауатты және нақты. Бұл тіл үйренушілерге дұрыс сөйлем құрау мен синтаксистік құрылымдарды түсінуге көмектеседі.
4. Мәдениаралық құзыреттілік: TED Talks-та әлемнің әр түкпірінен шыққан спикерлер өз тәжірибелерімен бөліседі. Бұл тілмен қатар, сол тіл иелерінің дүниетанымын, мәдени құндылықтарын түсінуге мүмкіндік береді.
TED Talks контентін тіл үйрену барысында тиімді қолдану үшін жүйелі тәсіл қажет. Төменде бірнеше әдіс көрсетілген:
1. Субтитрмен тыңдау және оқу: TED сайтында бейнелердің субтитрлері бірнеше тілде ұсынылады. Бұл – тыңдалымды жақсартып, жазбаша тілмен байланыс орнатуға көмектесетін әдіс.
2. Кері байланыс арқылы сөйлеу дамыту: TED баяндамаларын тыңдаған соң, тыңдаушы өз ой-пікірін қысқаша айтып беру арқылы сөйлеу дағдысын дамыта алады.
3. Мәтіндік жұмыс: Спикердің сөздерін қағазға түсіріп, морфологиялық, синтаксистік, лексикалық талдау жасау арқылы жазылым дағдысын арттыруға болады.
4. TEDx іс-шараларын ұйымдастыру: Жоғары оқу орындары мен мектептерде TED форматына негізделген оқушы, студент баяндамаларын ұйымдастыру – тілді практикалық тұрғыда қолдануға үлкен мүмкіндік.
5. Сөздікпен жұмыс: Тыңдау барысында жаңа сөздер мен тіркестерді жазып алып, оларға синонимдер табу, сөйлем құрау, аудармасын жасау сияқты тапсырмалар орындау – есте сақтау қабілетін арттырады.
TED Talks-тың оқу үдерісінде қолданылуы бірқатар оқу орындарында нақты нәтижелер көрсетіп отыр. Мысалы:
Қазақстандағы кей ЖОО-ларда ағылшын тілі пәнінде TED Talks арқылы «Listening and Speaking» курстары жүргізіліп келеді. Оқытушылар студенттердің тыңдау және сөйлеу көрсеткіштері біршама артқанын айтады. Шет тілдер мұғалімдері TED контентін бейнелік диктант ретінде, сондай-ақ талқылау сабағына негіз ретінде қолдануда.
Жоғары сынып оқушылары TED Talks арқылы эссе жазу, дебатқа қатысу және сыни ойлау қабілетін жетілдіруге машықтануда.
Мұндай практикалар TED платформасының тек тілдік емес, тұлғалық дамуға да әсер ететінін дәлелдейді.
TED Talks – заманауи білім беру мен тіл үйренудің тоғысқан тұсы. Мұндағы әрбір видео – тек тілдік материал емес, шабыт көзі, пікір алаңы, ой қозғаушы құрал. Шеттілдік құзыреттілікті жан-жақты дамытуда TED Talks контенті – заманауи медианың нақты мүмкіндігі. Ең бастысы – тыңдаушының қызығушылығы мен жүйелі жұмысы болса, нәтиже міндетті түрде көрінеді.
Тіл үйрену – бір бағыттағы қозғалыс емес, ол мәдениетпен, оймен, сезіммен байланысқан күрделі процесс. Ал TED Talks – осы көпқырлы үдерістің сенімді серігі бола алады.
TED Talks – шеттілдік құзыреттіліктерді дамытуда аса тиімді әрі қолжетімді медиа-контент көзі. Бұл платформа тыңдалым мен сөйлеу дағдыларын жетілдіруге, сөздік қорды байытуға, грамматикалық құрылымдарды меңгеруге және мәдениаралық түсінікті арттыруға зор мүмкіндік береді. TED баяндамалары мазмұндық тереңдігімен, тіл тазалығымен және әсерлі құрылымымен ерекшеленеді. Оларды оқу үдерісіне жүйелі енгізу арқылы тіл үйренушінің коммуникативтік, сыни ойлау және шығармашылық қабілеттері қатар дамиды. Заманауи білім беру TED Talks секілді құралдармен байытылғанда ғана тіл үйрену үдерісі мазмұнды, қызықты және нәтижелі болады.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Krashen, S. D. (1982). Principles and Practice in Second Language Acquisition. Pergamon Press.
Canning-Wilson, C. (2000). Practical aspects of using video in the foreign language classroom. The Internet TESL Journal.
Vandergrift, L., & Goh, C. C. (2012). Teaching and learning second language listening: Metacognition in action. Routledge.
TED Talks. (n.d.). https://www.ted.com
UNESCO. (2021). Digital Learning and Innovation in Language Education. https://unesdoc.unesco.org
Wright, A., Betteridge, D., & Buckby, M. (2006). Games for Language Learning. Cambridge University Press.
TEDx Astana, TEDx Almaty — Қазақстандағы TED форматындағы білім беру іс-шаралары.
