Математиканың сан қырлы ғажаптары

Гумарова Карлгаш Дузелбаевна
БҚО, Орал қаласы, №37 жалпы орта білім беретін мектептің бастауыш сынып мұғалімі, педагог-сарапшы

                   Бастауыш сынып – баланың таным көкжиегі кеңейіп, әлемді танып-білуге деген қызығушылығы арта түсетін кезең. Осы кезеңде оқушыларға математиканы дұрыс әрі қызықты етіп жеткізу – өте маңызды міндет. Математика – бұл тек сандар мен есептер ғана емес, ол – логика, ойлау жүйесі, тәртіп пен дәлдікке үйрететін ерекше ғылым. Оның сан қырлы ғажаптары баланы таңғалдырып қана қоймай, өзіне баурап алады.

Көпшілік математика тек мектеп партасында ғана қажет деп ойлайды. Алайда математика – біздің күнделікті өміріміздің бір бөлшегі. Сағатқа қарау, дүкенде ақшаны есептеу, жол жүру уақытын жоспарлау – бәрі математикамен тікелей байланысты. Бастауыш сыныпта балаларға осы өмірлік мысалдарды көрсету арқылы математиканың маңызын түсіндіруге болады. Мысалы, 100 теңгемен дүкенге барып, бірнеше зат сатып алып, қалған ақшаны есептеу – оқушылар үшін қызықты әрі пайдалы жаттығу.

Ойын – бала дамуының басты құралы. Математиканы түрлі логикалық ойындар, жұмбақтар, қызықты тапсырмалар арқылы оқыту баланың ойлау қабілетін арттырады. «Сандар лабиринті», «Қай сан артық?», «Қай амал дұрыс?» сияқты ойындар балаларды ойлануға, салыстыруға және шешім қабылдауға үйретеді. Бұл тек білім беру емес, сонымен қатар баланың шығармашылығын дамытудың бір жолы.

Математика тек сандармен шектелмейді. Геометриялық пішіндер – шеңбер, шаршы, үшбұрыш, тік төртбұрыш – балалардың қоршаған ортаны тануына көмектеседі. Олар үйдің терезесі, жол белгілері, ойыншықтардың формасы арқылы түрлі пішіндермен танысады. Мұғалім осы элементтерді пайдалана отырып, сабақты қызықты әрі көрнекі етеді. Қағаздан фигуралар жасау, сурет салу арқылы балалар геометрияны көріп, сезініп үйренеді.

Бастауыш сыныпта математиканың басты мақсаты – баланы логикалық ойлауға, жүйелі жұмыс істеуге дағдыландыру. Есеп шығару барысында бала белгілі бір тәртіппен ойлап, әрекет етеді. Бұл дағдылар кейінгі оқу өмірінде, тіпті ересек шақта да қажет болады. «Бірнеше жолмен шешу», «Қай тәсіл тиімді?» деген сұрақтар арқылы мұғалім баланың аналитикалық ойлау қабілетін дамыта алады.

Математиканы жақсы көріп, оның тылсым сырларына қызығатын бала – болашақта кез келген салада жетістікке жете алатын тұлға. Себебі, математика тек пән емес, ол – өмір салты. Дүниежүзілік жаңалықтардың көбі математикалық модельдеулер, логика және анализ арқылы жасалады. Сондықтан бастауыш сыныпта математиканың ғажайыптарын ашу – болашақ ұрпақтың дамуына берілген үлкен серпін.

Математика – бұл сандар әлемі ғана емес, бұл – ойлау, іздену, таңдану, тіпті қиялдау әлемі. Егер бастауыш сыныпта оқушы математиканы қызық деп қабылдаса, ол оны өмір бойы сүйіп өтеді. Мұғалімнің міндеті – сол алғашқы әсерді дұрыс қалыптастырып, баланың білімге деген ынтасын ояту. Математикамен дос болу – өмірмен дос болу.

Қазіргі таңда білім беру саласында үлкен өзгерістер орын алуда. Білім берудің басты мақсаты – тек біліммен қаруландыру ғана емес, сонымен қатар оқушының шығармашылық қабілетін, ойлау мәдениетін, өз бетінше шешім қабылдау дағдыларын дамыту. Осы тұрғыдан алғанда, бастауыш сынып оқушыларының математикалық сауаттылығын арттыруда заманауи оқыту әдістерін қолдану – өзекті мәселе.

  Бастауыш сынып – оқушының тұлға ретінде қалыптасуының алғашқы баспалдағы. Сондықтан математиканы оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер баланың жас ерекшелігіне, қабылдау деңгейіне сай, қызығушылығын оята алатындай болу керек.

Сын тұрғысынан ойлау технологиясы:
Бұл әдіс оқушыны ойлануға, салыстыруға, дәлелдеуге, өз көзқарасын айтуға бағыттайды. Математикалық есептерді шешу барысында «Венн диаграммасы», «Ой қозғау», «Инсерт» әдістерін қолдануға болады.

Интерактивті тақта, онлайн-платформалар (BilimLand, LearningApps, Kahoot т.б.) арқылы сабақты қызықты әрі көрнекі өткізуге болады. Бұл әдіс әсіресе визуалды қабылдау қабілеті жоғары оқушыларға өте тиімді.

Ойын – бастауыш сынып оқушылары үшін ең тиімді тәсілдердің бірі. Мысалы, «Кім жылдам?», «Сандар әлеміне саяхат» сияқты логикалық ойындар оқушылардың қызығушылығын арттырады әрі математикалық ойлауын дамытады.

        Оқушыларды зерттеу, бақылау, талдау, салыстыру сияқты әрекеттерге тарту арқылы шығармашылыққа баулиды. Мысалы: «Менің апталық бюджетін есептеу», «Үйдегі заттардың өлшемін анықтау» жобалары.

Топтық және жұптық жұмыс:
Оқушыларды бірлесіп жұмыс жасауға үйретеді. Бұл әдіс арқылы оқушылар өзара пікір алмасып, өз білімін басқамен бөлісуге дағдыланады.

Деңгейлеп оқыту:
Әр оқушының жеке қабілеті мен даму деңгейіне қарай тапсырма беру – оқыту процесін жекешелендіруге мүмкіндік береді.

Бастауыш сыныпта математика пәнін оқытуда заманауи әдістерді жүйелі түрде қолдану оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, олардың логикалық ойлауын, шығармашылық қабілетін, өздігінен жұмыс жасау дағдысын дамытады. Заманауи мұғалім – жаңа технологияларды меңгерген, білім берудің тиімді жолдарын қолдана алатын шығармашыл тұлға болуы тиіс.