Білім айнасы газеті Республикалық газет 
Камзина Нурсулу Сайлауовна
Қарағанды қаласы, Сортировка кенті
«Балдаурен» бөбекжайы
тәрбиеші
Мектеп жасына дейінгі балалардың дамуы
Аңдатпа. Мектепке дейінгі балалардың дамуы туралы мақаланың негізгі ішінде, балалардың психологиялық, физиологиялық және педагогикалық дамуы туралы мәліметтер берілген. Бұл тақырып бойынша мақалада, балалардың оқуға мотивациялық негіздері, жаңа оларға қатысты жетістіктер мен мүмкіндіктер талқыланған.
Түйін сөздер: балалар, даму, мектеп, өсу, жету, тәрбие, мотивация, жаңа буын.
Кіріспе
Мектепке дейінгі балалардың дамуы – олардың физикалық, когнитивтік, әлеуметтік және эмоционалдық өсуі мен дамуын қамтитын маңызды кезең. Бұл кезеңде балалардың негізгі дағдылары қалыптасып, олардың болашақ білім алуына және әлеуметтік өміріне негіз қаланады.
Физикалық даму
Физикалық даму бала денесінің өсуі мен бұлшық еттерінің жетілуін қамтиды. Мектепке дейінгі жаста балалар жүру, жүгіру, секіру сияқты негізгі моторлық дағдыларды игереді. Сондай-ақ, саусақтардың ұсақ моторикасы да дамиды, бұл жазу, сурет салу және басқа да дәлдікті талап ететін әрекеттер үшін маңызды.
Коммуникативтік даму
- Коммуникативтік даму баланың ойлау, түсіну, есте сақтау және шешім қабылдау қабілеттерін қамтиды. Бұл кезеңде балалардың тілдік дағдылары едәуір жетіліп, олар күрделі сөйлемдер құрастырып, логикалық ойлауды үйренеді. Сонымен қатар, балалардың зейіні мен есте сақтау қабілеті артып, олар қарапайым математикалық түсініктер мен проблемаларды шеше алады.
- Тілдік даму: Балалардың сөздік қоры айтарлықтай кеңейеді, олар толық сөйлемдермен сөйлей бастайды, түрлі әңгімелер айтып, сұрақтар қояды.
- Математикалық түсініктер: Балалар сандарды, пішіндерді, түстерді танып, санай бастайды.
- Қиял және шығармашылық: Ойындар мен шығармашылық іс-әрекеттер арқылы балалар қиялын дамытады, рөлдік ойындар ойнайды, сурет салады, мүсіндер жасайды.
Әлеуметтік және эмоционалдық даму
Әлеуметтік және эмоционалдық даму балалардың өз эмоцияларын басқару, басқа адамдармен қарым-қатынас жасау және әлеуметтік нормаларды түсіну қабілеттерін қамтиды. Мектепке дейінгі кезеңде балалар достық қарым-қатынастар орнатып, топпен жұмыс істеуді, бөлісуді және кезек күтуді үйренеді. Олар сондай-ақ өз сезімдерін түсініп, ата-аналарымен және мұғалімдерімен эмоционалдық байланыс орнатады.
Балалардың әлеуметтік және эмоционалдық дамуы олардың тұлға ретінде қалыптасуы мен қоғамда өз орындарын табуы үшін өте маңызды. Бұл даму кезеңі баланың қоршаған ортамен өзара әрекеттесуіне, эмоцияларын түсінуіне және басқаруына, сондай-ақ басқа адамдармен қарым-қатынас орнатуға қабілеттілігін қамтиды. Баланың әлеуметтік және эмоционалдық дамуы төмендегі аспектілерден тұрады:
Әлеуметтік даму:
- Қарым-қатынас дағдылары: Балалар достарымен және ересектермен қарым-қатынас жасау дағдыларын игереді. Бұл өзара әрекеттесудің негізгі элементтерін, мысалы, сөйлесу, тыңдау, өз пікірін білдіру және басқаларды түсінуді қамтиды. 2. Әлеуметтік нормалар мен ережелерді үйрену: Балалар қоғамдағы мінез-құлық нормаларын және ережелерін түсініп, оларды қабылдайды. Бұл топпен жұмыс істеу, ойын барысында ережелерді сақтау және қоғамдағы рөлдерді қабылдау арқылы жүзеге асады. 3. Достық және ынтымақтастық: Балалар өздерінің достық қарым-қатынастарын дамытып, ынтымақтастық пен серіктестік дағдыларын қалыптастырады. Бұл оларға болашақта топпен жұмыс істеуге және түрлі әлеуметтік жағдайларда табысқа жетуге көмектеседі.
Эмоционалдық даму:
- Эмоцияларды тану және түсіну: Балалар өз эмоцияларын және басқалардың эмоцияларын тануды және түсінуді үйренеді. Бұл эмоционалдық саналы болу және эмпатияның дамуына әкеледі. Эмоцияларды басқару: Балалар өз эмоцияларын қалай дұрыс басқаруды үйренеді. Бұл стрессті, көңілсіздікті және ренішті бақылауда ұстау дағдыларын қамтиды.
3. Өзін-өзі бағалау және өзін-өзі құрметтеу: Балалардың өзін-өзі бағалауы мен өзін-өзі құрметтеуі олардың эмоционалдық денсаулығына және өзіндік концепциясына тікелей әсер етеді.
Балалардың дамуына әсер ететін факторлар
Мектеп жасына дейінгі балалардың дамуына әртүрлі факторлар әсер етеді. Олардың ішінде:
- Отбасы ортасы: Ата-аналар мен жақындарының қолдауы және махаббаты балалардың дамуына үлкен ықпал етеді.
- Білім беру ортасы: Мектепке дейінгі мекемелер мен балабақшалардың сапасы балалардың дамуына әсер етеді.
- Қоршаған орта: Баланың тұратын жері, мәдениеті және әлеуметтік жағдайы оның дамуына әсер етеді.
Әлеуметтік және эмоционалдық дамудың маңыздылығы — Мектепте табысқа жету: Әлеуметтік және эмоционалдық дамуы жоғары деңгейдегі балалар мектепте жақсы нәтиже көрсетеді, өйткені олар оқу үдерісінде өздерін сенімді сезінеді.
— Жеке өмірде табысқа жету: Бұл даму балаларға болашақта жеке қарым-қатынастарда және кәсіптік өмірде табысқа жетуге көмектеседі.
-Қоғамда оң рөл атқару: Әлеуметтік және эмоционалдық дамыған балалар қоғамның белсенді және жауапты мүшелері болып өседі.
Ата-аналарға кеңес
— Қолдау және мақтау көрсету: Балалардың жетістіктерін мойындап, оларды мақтау маңызды. Бұл балалардың өзін-өзі бағалауына оң әсер етеді.
— Эмоцияларды білдіруге мүмкіндік беру: Балаларға өз эмоцияларын ашық білдіруге мүмкіндік беріңіз. Оларға өз сезімдерін түсініп, олармен жұмыс істеуге көмектесіңіз.
— Әлеуметтік дағдыларды үйрету: Балаларға қарым-қатынас дағдыларын, ынтымақтастықты және қақтығыстарды шешуді үйрету маңызды. Балалардың әлеуметтік және эмоционалдық дамуы олардың болашағына үлкен әсер етеді, сондықтан бұл даму кезеңіне ерекше көңіл бөлу керек.
Ойынның рөлі
Ойын мектепке дейінгі балалардың дамуында маңызды рөл атқарады. Ойын арқылы балалар жаңа дағдыларды үйреніп, өз қиялын дамытады. Әртүрлі ойын түрлері балалардың физикалық, когнитивтік және әлеуметтік дағдыларын жетілдіруге көмектеседі. Мысалы, құрылыс ойындары балалардың моторикасын дамытса, рөлдік ойындар олардың әлеуметтік дағдыларын жетілдіреді.
Балалардың шығармашылығын дамыту маңызды, себебі бұл олардың ойлау қабілетін, мәселелерді шешу дағдыларын және өзін-өзі білдіру мүмкіндіктерін арттырады.
Мұнда бірнеше тиімді тәсілдер бар:
- Шығармашылық ойындар: Конструкторлар, пазлдар және басқа шығармашылық ойыншықтар балаларға өз идеяларын жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
- Сурет салу және қолөнер: Балаларға бояулар, қағаздар, қайшылар және басқа да құралдар беріп, оларды өз қолдарымен неше түрлі заттар жасауға ынталандырыңыз.
- Кітап оқу және әңгімелеу: Балаларға түрлі ертегілер, әңгімелер оқып беру және оларды өз ертегілерін ойлап табуға ынталандыру.
- Музыка және би: Музыкалық аспаптарда ойнау, ән айту, би билеу балалардың өнерге деген қызығушылығын арттырады.
- Ғылыми тәжірибелер: Қарапайым ғылыми тәжірибелер өткізу арқылы балалардың зерттеушілік және аналитикалық дағдыларын дамыту.
- Драматизация: Балаларға рөлдер ойнап, сахналық қойылымдар жасауға мүмкіндік беру.
- Шығармашылық орта құру: Балалардың өз ойларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін ортаны қамтамасыз ету. Бұл жерде ашық түсті қабырғалар, әртүрлі шығармашылық материалдар, қызықты кітаптар болуы мүмкін.
- Жеке жобалар: Балаларға өздерінің жеке жобаларын жүзеге асыруға мүмкіндік беру. Бұл оларға өз идеяларын дамытуға және орындауға көмектеседі.
- Табиғатта уақыт өткізу: Табиғатта серуендеу, табиғатты бақылау, сурет салу, жазу, немесе басқа да шығармашылық істермен айналысу.
- Балалардың қызығушылығына назар аудару: Балалардың қандай істерге қызығатынын анықтап, сол бағытта олардың шығармашылығын дамытуға жағдай жасау.
Бұл әдістер балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектеседі және олардың ойлау өрісін кеңейтеді.
Ата-аналар мен тәрбиешінің рөлі
Ата-аналар мен тәрбиеші мектепке дейінгі балалардың дамуына үлкен әсер етеді. Олар балаларға қолдау көрсетіп, дамуға қажетті жағдайлар жасап, олардың қызығушылықтарын ынталандыруы қажет. Сондай-ақ, балалардың дамуын бақылап, қажеттілік туындаған жағдайда, мамандардың көмегіне жүгіну маңызды. Қазіргі кезде балалардың тәрбиесі туралы талдау көп жақты қырлармен асырылады. Бұл кезде білім беру жұмыстары мен тәрбие аспаптары балалардың жаңа тәрбие психологиясы мен технологияларына сай болуы керек. Бұл аспаптар балалардың ой-назары, адамгершілік нормалары және ойлау дағдылар жағдайлармен танысуына көмектеседі. Оқу беру орындары арқылы балалар өз ойлау қабілеті бойынша басты тәрбиешілік дағдыларын дамытуға көмектеседі. Олар үшін жаңа технологиялар, оқу құралдары мен білім беру әдістері үлкен септігін тигізеді және пайдалы болады.
