Білім айнасы газеті Республикалық газет 
Курманбаева Молдир Ерболовна
«Қостанай гуманитарлық колледжі» мекемесі
Жақында әр мұғалім Интернетте жұмыс істеп, өзінің мүмкіншіліктері мен мүмкіндіктеріне қарай заманауи бағдарламаларды игерді, бірақ пандемияға қатысты жағдай көрсетті: цифрлық қалаулы жағдайдан міндетті және қажет бола бастады. Оқытушылардың сандық сауаттылығы дегеніміз не? Қазақстанда және басқа елдерде оқытушылар қандай цифрлық құзыреттіліктерді дамытып жатыр? Жаппай цифрландыруға байланысты біздің еліміздің оқытушыларының қандай дағдыларына сұраныс көп болады?
Цифрлық құзыреттіліктер оқытушының принципиалды жаңа, цифрлық ортада жұмыс істеуге мәжбүр болуымен және білім беру процесінің басқа қатысушыларымен: тікелей білім алушылармен, басқа оқытушылармен, әкімшілікпен және ата-аналармен, сондай-ақ оқу процесіне қатысатын үшінші тұлғалармен өзара әрекеттесуімен байланысты екенін түсіну өте маңызды.
Бүгінгі күні қашықтан оқытудың екі форматы бар: синхронды және асинхронды. Біріншісі нақты уақыт режимінде балалармен қарым-қатынасты қамтиды. Бұл оқытушы барлық білім алушылармен бірден қарым-қатынас жасайтын онлайн сабақтар. Сонымен бірге, қашықтықтан командалық жұмыс үшін ол желідегі тақталарды, бірлескен экрандарды, мобильді қосымшалар мен чаттарды байланыстыру, білім алушыларды пікірталасқа тарту және алаңдаушылықтың алдын алу үшін қолдана алады.Асинхронды формат оқытушының білім алушылармен өзара әрекеттесуін онлайн сабақтар аяқталған уақытта жалғастырады. Мұнда түрлі цифрлық технологиялар да көмекке келеді. Оларға жазба сабақтары мен дәрістер, викториналар, интернеттегі тапсырмалар, ойындар және т.б. кіруі мүмкін. Бұл тәсіл оқытуды мүмкіндігінше тиімді етеді, білім алушылардың процеске үздіксіз араласуын қамтамасыз етеді, сонымен қатар олардан үнемі кері байланыс алуға мүмкіндік береді.Білім алушылардың жаңа буыны оқытушының жаңа құзыреттілігін талап етеді. Жас ұрпақ қаншалықты жас болса, оның цифрлық сауаттылық деңгейі соғұрлым жоғары болады. Балалар техниканы жақсы біледі, көп тапсырманы орындайды және тек шынымен қызығушылық танытқан жағдайда ғана білгісі келеді. Демек, заманауи білім ордасы оқытушыларға қажетті құзыреттілікті үйрету арқылы білім алушыларға осындай жағдай жасауы керек. Өкінішке орай, көктемгі оқиғалар оқытушылардың бұрын оқыған және бұрын қажет болып көрінгендердің бәрі іс жүзінде пайдалы еместігін көрсетті. Алайда, дәл осының арқасында қателіктер, кемшіліктер мен кемшіліктер табылды. Бұл дегеніміз, қазіргі кезде оларды шешуге, жалпы білім беру жүйесін жетілдіруге және, әрине, оқытушының жаңа қажетті құзыреттіліктерін дамытуға болады.Әр заманауи оқытушы меңгеруге тиісті негізгі цифрлық құзыреттіліктер:1. Ақпаратты іздеу және жұмыс істеуҚазіргі уақытта оқытушылардың көпшілігі Интернеттен ақпаратты іздеу және талдау дағдыларын қалыптастырып үлгерді. Алайда, кейбір оқытушыларды әлі де сандық мазмұн (контент)құруда қиындықтар бар.2. Интернет қауіпсіздігіОқытушылар өздерін және өз ақпараттарын Интернетте қауіпсіз сақтауды үйренуі керек. Өкінішке орай, көптеген оқытушылар әлі күнге дейін киберқауіпсіздіктің маңыздылығын түсінбейді және шұғыл негіздерді үйрену керек. 3. Ақпаратты және мәліметтерді басқаруАқпарат қауіпсіз сақталуы және дұрыс басқарылуы керек. Көптеген оқытушылар бұлтты сақтау жүйесін қалай қолдануды білмейді, сонымен қатар үшінші тұлғалардың дербес деректері туралы заңнаманы қай уақытта бұзғанын білмейді.4. Сандық ортада оқытуды ұйымдастыруӨзіндік оқшаулау мен қашықтан оқытуды енгізгенге дейін оқытушылардың жартысынан көбі сандық ресурстарды әр түрлі деңгейде қолданған. Осыған қарамастан, жағдай онлайн білім беруді үйренуді қажет ететін жұмыстың мүлдем жаңа форматы екенін көрсетті.5. Сандық ортадағы ынтымақтастықСандық ортадағы ынтымақтастық — тиімді оқытудың кілттерінің бірі. Оқытушылар білім алушылармен, ата-аналармен және әріптестерімен цифрлық ынтымақтастық құралдарын игеруі керек.6. Сандық ортадағы байланысЖеліде оқыту үшін байланыс бірдей маңызды. Оқытушылардың кейбірі бір байланыс қызметі шеңберінде бірнеше функцияларды қатар қолдануды жеңе алмайтынын, сонымен қатар олар үшін бірнеше қызметтермен және қосымшалармен бір уақытта өзара әрекеттесу қиынға соғатынын атап өтті.7. Белгісіздік жағдайындағы өзін-өзі дамытуҮнемі өзін-өзі дамыту, оқыту, біліктілікті арттыру, жаңа дағдылар мен құзыреттіліктерді меңгеру – кез-келген заманауи маманға қойылатын өзекті талаптар. Мұғалімнің құзыреттілігінің еуропалық моделіХалықаралық тәжірибе, атап айтқанда мұғалімдердің еуропалық моделі — Digital Competence of Educators (DIGCOMPEDU). Бұл білім беру үдерісін құруға түбегейлі өзгеше көзқарас және мұғалімге қойылатын біздің талаптардан біршама өзгеше. Еуропаның көптеген елдерінде қолданылатын модель үш негізгі блоктан тұрады.Біріншісі — цифрлық кәсіби құзыреттілік. Бұл кез-келген заманауи маманға қажет дағдылар. Бұл коммуникация, кәсіби ынтымақтастық, сандық дағдыларды дамыту және рефлексиялық тәжірибе сияқты сандық аспектілерді қамтиды. Рефлексивті тәжірибелер — бұл сіздің іс-әрекеттеріңізді бейнелеу, талдау және үйрену қабілеті. Бұл үнемі жетілдіруге және жетілдіруге мүмкіндік беретін өзінің кәсіби тәжірибесіне негізделген үздіксіз оқу процесі.Екінші блок — цифрлық педагогикалық құзыреттілік. Еуропалық сарапшылар бұған сілтеме жасайды: • сандық ресурстар: оларды таңдау, құру және өзгерту, сонымен қатар басқару, қорғау және бөлісу; • оқыту және оқыту: оқыту, тәлімгерлік, рефлексиялық тәжірибелер — тәжірибені талдау және үйрену, сонымен қатар оқуды өзін-өзі басқару; • бағалау: бағалау стратегиясы, дәлелдемелерді талдау, кері байланыс және жоспарлау; • білім алушылардың мүмкіндіктерін кеңейту: қол жетімділік және қамту, дараландыру, қатысу.Үшінші блок білім алушылардың цифрлық құзыреттіліктерін қалыптастыруға бағытталған оқытушының қазіргі заманғы цифрлық құзыреттіліктерін біріктіреді. Бұл модельдің авторлары педагогтың маңызды міндеттерінің бірі – білім алушылардың заманауи дағдыларын дамытуға ықпал ету екенін алға тартады. Бұл ақпараттық және медиа сауаттылық, цифрлық байланыс және ынтымақтастық, сандық мазмұнды құру, цифрлық ресурстарды жауапкершілікпен пайдалану және технологиялық мәселелерді шешу.Қорытындылай келе, қазіргі кезде бүкіл әлемде педагогикалық қауымдастықтың үлкен назары жаңа цифрлық құзыреттіліктерді шұғыл қалыптастыруға бағытталғанын атап өткен жөн. Өткен айлардағы тәжірибе көрсеткендей, қазіргі жағдайда мұғалімдер мүмкіндігінше тезірек білім алуы керек, заманауи технологияларды меңгеруі керек, оқытудың және өзара іс-қимылдың жаңа құралдарын игеруі керек, сонымен қатар оқытудың барлық тиімді форматтарын күнделікті жұмысына енгізу керек. Үздіксіз білім алу дегеніміз — бүкіл әлем бүгінде неге келгені және біздің болашағымыз неден құралатындығы. Білім алушыларға да, оқытушыларға да үздіксіз білім алу — бұдан былай біз тек осындай жағдайда ғана білімді, білімді жаңа ұрпақ тәрбиелейміз.
Қолданылған әдебиеттер
- Потемкина Т. В. Зарубежный опыт разработки профиля цифровых компетенций учителя / Т. В. Потемкина // Научное обеспечение системы повышения квалификации кадров. 2018. № 2. С. 25.
- Интернет желісі
