«Өлең – сөздің патшасы»

Солдатова Элеонора Георгиевна
БҚО Бәйтерек ауданы Щапов ауылындағы
Щапов ЖОББМ-нің
ағылшын тілі және музыка пәндері мұғалімі

 «Поэзия – властитель языка»

 «Poetry is the Ruler of the Language»

Шараның мақсаты: Әлем әдебиетіндегі поэзия данышпандарына қызыушылық пен құрмет қалыптастыру; әлемдік поэзия классиктері туралы оқушылардың білімдерін байыту; өлеңдерді мәнерлеп оқуға дағдыландыру;

қазақша, орысша және ағылшынша сөйлеу дағдыларын дамыту; эстетикалық тәрбие беру; патриоттық сезімдерін арттыру.

Шара барысы:

Teacher: Қош келдіңіздер құрметті қонақтар, оқушылар және ұстаздар! «Өлең  – сөздің патшасы» атты Абай атамыздың 175 жылдық мерей тойына  арналған поэзиялық шараны ашуға рұқсат етіңіздер.  

Dear students! The main idea of our event is not only to get some information about poets or to recite some of their masterpieces, but to make your souls feel all the beauty of the poetry in different languages (Kazakh, English and Russian), and to teach you to recite the works of art emotionally, with expression of your feelings. We would like to get pleasure from your ability to recite the beautiful poetry. Let me light the candles, and start our event.

Наша литературная гостиная, для названия которой  которой мы взяли крылатую фразу Абая  «Поэзия – властитель языка» имеет своей целью заставить наши души почувствовать всю красоту высочайшей поэзии на разных языках, научить вас читать стихи  эмоционально, с выражением всех чувств, которые вложили поэты в свои строки, окунуться в прекрасный мир лирической и нежной музыки, дарованной нам в наследство величайшим поэтом, композитором и философом Абаем Кунанбаевым.

– Балалар, мына суреттегі ерекше адам туралы не білесіңдер? Бәріміз ортаға шығып, шеңбер құрайық! Үстелдің үстіндегі өлеңдер кітабын алып, Абай Құнанбаевтың портретін жасаймыз. Тамаша! Сіздердің жауаптарыңызды саралай отырып, Абайдың ақын ғана емес, сазгер, аудармашы, философ екендігін айқындап алдық. Енді сіздерді түрлі-түсті кітаптар бойынша топқа бөлемін (ақындар, аудармашылар, музыканттар). Әр топтың үстелінде презентация жасау үшін керекті мәліметтер бар. Мәлімет ақындар тобына – қазақ тілінде Абайдың поэзиясы, аудармашылар тобына – ағылшын тілінде Абайдың аудармасы, музыканттар тобына – орыс тілінде ақынның сазгерлігі туралы берілген.

Бірінші  топ

Анель:Абай поэзиясын тақырыбы бойынша келесі бағыттарға бөлуге болады: табиғат, халық, махаббат, білім және ғылым, тәрбие беру, философиялық ой-түйіндер. Абай – туған өлке табиғатының жыршысы. Ол оны сұлулығын тамашалап, алған әсерін тамаша жеткізген. Ақынның керемет өлендерін тындау арқылы табиғат әлеміне енейік.

Данил

Қараша, желтоқсанмен сол бір-екі ай,

Қыстың басы бірі ерте, біреуі жәй.

Ерте барсам жерімді жеп қоям деп,

Ықтырмамен күзеуде отырар бай.

Жас балаға от та жоқ тұрған маздап,

Талтайып қақтана алмай, өле жаздап.

Кемпір-шалы бар болса, қандай қиын,

Бір жағынан қысқанда о да азынап.

Диана

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,

Соқыр, мылқау танымас тірі жанды.

Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,

Басқан жері сықырлап, келіп қалды.

Дем алысы – үскірік, аяз бен қар,

Кәрі құдаң – қыс келіп әлек салды.

Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,

Аязбенен қызарып ажарланды.

Бұлттай қасы жауып екі көзін,

Басын сіліксе, қар жауып мазаңды алды.

Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда,

Алты қанат ақ орда үй шайқалды.

Диляра: Абай лирикасында әлеуметтік тақырып үлкен орын алады. Ақын өз заманындағы қазақ халқы қоғамының жамандықтарын айыптап, қазақ жерінде бірлік, тәртіп жоқ екенін, ақша мен билік үшін күрес жүріп жатқанын айтады. Халыққа үн тастайды.    

Қалың елім, қазағым, қайран жұртым,
Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың.
Жақсы менен жаманды айырмадың,
Бірі қан, бірі май боп енді екі ұртың.
Аузымен орақ орған өңкей қыртың.
Өзімдікі дей алмай өз малыңды,
Күндіз күлкің бұзылды, түнде ұйқың.
Бас-басына би болған өңкей қиқым,
Мінеки, бұзған жоқ па елдің сиқың?

Анель: Жас ұрпаққа деген қамқорлық сезімі мен терең ойлар ақын жүрегінде ерекше орын алды. Ұлы тұлға өмірдің мәні туралы ойланады, жастарға ақыл қосып, білімге деген ынтасын арттырады.

« Ғылым таппай мақтанба…»

Екінші  топ

Kate:

The pearl of Abai’s creative activity is his passion for translations . We cannot speak about Abai without mention of such poets as Pushkin, Lermontov, Goethe, Byron and Schiller. In his youth he liked to translate Pushkin’s and  Krylov’s  poetry. One of the favourite songs of the Kazakh people is his translation of Tatyana’s letter to Onegin from Pushkin’s novel.

But among all Russian poets, Mikhail Lermontov attracted him more than others, as well as Lermontov was attracted by the European poetry of Byron and Goethe.

I’d like to perform a poem by Byron .  It’s named “My soul is dark”.

«My soul is dark — Oh! quickly string
The harp I yet can brook to hear;
And let thy gentle fingers fling
Its melting murmurs o’er mine ear.
If in this heart a hope be dear,
That sound shall charm it forth again:
If in these eyes there lurk a tear,
‘T will flow, and cease to burn my brain.
But bid the strain be wild and deep,
Nor let thy notes of joy be first:

I tell thee, minstrel, I must weep,
Or else this heavy heart will burst;
For it hath been by sorrow nursed,
And ached in sleepless silence, long;
And now ’tis doomed to know the worst,
And break at once — or yield to song»

Иса:

The ideas of humanism in this poem attracted both Lermontov and Abai, and their translations turned out to be very close and consonant with the original.

«Моя душа темна – Но начинай играть
На арфе до тех пор, пока могу я слушать.
Позволь рукам по струнам пальцами плясать
И шёпоту проникнуть сквозь лабиринты в уши.
Но, если в сердце всё ж надежда дорога
Звучание прекрасного извечно.
И если вдруг в очах горит слеза,
То вылечится разум быстротечно»

Ермек:

«Көңілім  менің қараңғы. Бол, бол, ақын!
Алтынды домбыраңмен келші жақын.
Ішек бойлап он саусақ жорғаласа,
Бейіштің үні шығар қоңыр салқын.
Егер сорым түбімен әкетпесе,
Керек қой көңілді үміт тебірентсе.
Қатып қалған көзімде бір тамшы жас,
Төгілмей ме, бой жылып, ол да ерсе?!»

Аlla:

Lermontov and Abai realized the importance of the English poet for their spiritual development, but their consciousness made them look for their own path in literature. A great role in their poetry is played by the genre of a plot landscape, images of nature, which also resonates with Abai’s reflections on this topic.

«There is a pleasure in the pathless woods,
There is a rapture on the lonely shore,
There is society, where none intrudes,
By the deep sea, and music in its roar:
I love not man the less, but Nature more,
From these our interviews, in which I steal
From all I may be, or have been before,
To mingle with the Universe, and feel
What I can ne’er express, yet cannot all conceal».

Teacher: Thanks for the nice moments, provided by the great poetry of Abai, Lermontov and Byron. And we are going to continue our discussion of the poetry with the beautiful songs by Abai . Let’s listen to the third group.

Үшінші  топ

Николай: Музыка в жизни Абая занимает важное место. Он много размышляет о музыке и её назначении. Музыка Абая помогает раскрыть тончайшие оттенки настроения и  чувств человека. Тематика песен Абая разнообразна – гражданская, сатирическая, философская, но главное место в его творчестве занимают песни  любовной лирики. Любовь с ее мучительными и радостными переживаниями, страстью и конфликтами – вот о чем поет Абай.  Такие песни как «Айттым сәлем, қаламқас», «Көзімнің қарасы» — это лирический монолог, это восхищение своею возлюбленной.  Кроме лирических песен, немалое место в творчестве композитора занимают песни на гражданскую тему. В песне «Сегіз аяқ» Абай размышляет о нравственности и о силе слова.

Данил: Как и всякий образованный человек, Абай любил изучать культуру разных народов. Однажды от своих друзей он услышал романс русского композитора Рубенштейна «Горные вершины», на стихи немецкого поэта Гёте, которые на русский язык перевел Михаил Лермонтов. Эта песня так понравилась Абаю, что он создал свой замечательный романс «Қаранғы түнде тау калғып».Эта песня захватила всю казахскую степь. Впоследствии так случилось, что текст «Қараңғы түнде тау қалғып» был высечен на мраморе, мемориальная доска находится в Германии в музее Гёте: в ее верхней части высечены силуэты трех гор, затем выгравированы имена трех великих поэтов, внизу написаны заглавия стиха на трех языках.

А мы попросим Анель спеть этот романс.

«Қараңғы түнде тау қалғып»

А сейчас давайте все вместе хором исполним нашу любимую песню

«Желсіз түнде жарық ай».

Александр:  На стихи Абая сочиняли песни и романсы многие профессиональные композиторы Казахстана – Мукан Тулебаев, Садык Мухамеджанов, Газиза Жубанова. В заключение давайте послушаем романс Абая о музыке, композитора  М. Койшибаева  «Көңіл құсың құйқылжыр шартарапқа…»  Для нас его исполнит Салтанат.

Teacher:

Thank you very much children, for your creative work. And now let’s assess the work of each group with the help of stickers. You should give your vote to the  team  that affected your feelings and emotions, which was the most creative and closest to the purpose of our event.  (group evaluation)

Рефлексия:  Cегодня мы окунулись в необыкновенную атмосферу творчества наших одноклассников. Поэзия и музыка Абая никого не может оставить равнодушным. А теперь давайте представим себе, что мы плывём по океану его творчества, и волны  несут вас к одному из окружающих островов, которые вы видите вокруг. Давайте возьмём свои кораблики и поплывём к тому острову, куда ведут вас ваши чувства и эмоции.

И в заключение я хотела бы сказать ещё несколько слов. В социальных сетях сейчас приобрел большую  популярность челлендж  по мотивам стихов и песен Абая . Акцию начала девочка из столичного лицея, которая отправила свой челлендж Президенту РК К.Токаеву. Он с удовольствием принял эстафету и передал её министру образования Асхату Аймагамбетову, который обратился ко всем учащимся и студентам нашей страны словами Абая, которые я хочу донести до вас:

Сенбе жұртқа, тұрса да қанша мақтап,
Әуре етеді ішіне қулық сақтап.
Өзіңе сен, өзіңді алып шығар,
Еңбегің мен ақылың екі жақтап.
Өзіңді сенгіштікпен әуре етпе,
Құмарпаз боп мақтанды қуып кетпе.
Жұртпен бірге өзіңді қоса алдасып,
Салпылдап сағым қуған бойыңа еп пе?
Қайғы келсе қарсы тұр, құлай берме,
Қызық келсе, қызықпа, оңғаққа ерме.
Жүрегіңе сүңгі де, түбін көзде,
Сонан тапқан шын асыл, тастай көрме.

Teacher:  Our time is coming to the end.  I would like to finish our meeting with the best wishes. Thank you for your participation.