Home » Мақалалар » Қазақ әдебиетінің қайталанбас ұлы ойшылы. (Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына арналған эссе)

Қазақ әдебиетінің қайталанбас ұлы ойшылы. (Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына арналған эссе)

Сатаева Зоя Күнтуовна,
Жамбыл облысы әкімдігінің
білім басқармасының «Саңырау және нашар еститін
балаларға арналған облыстық «Мейірім»
арнайы түзету мектеп-интернаты»
КММ-нің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

          Абай Құнанбайұлы (1845 — 1904) жылы бүгінгі Шығыс Қазақстан облысының Шыңғыс тауы баурайында дүниеге келген ұлы тұлға. Ол қазақ әдебиетінің қайталанбас ұлы ойшыл, философ, ақыны. Балалық шағын әжесі мен анасының жанында өткізген бала Абай санасына қатысты бар шуақты қасиеттер мен ақындыққа деген ұмтылыс сезімді жақындарынан сіңірген.
Абай ауылдық молдадан білім алып, сауат ашып, кейіннен Семейге сауатты дамыту мақсатымен барады. Абай ақын медресе оқуында жүрген уақытында Шығыс поэзиясына қызықтанып, Шығыстың ақындары секілді өлеңдер жазуға талпынады. Сексенінші жылдар орталығында Абай ақындық жолына бағыт бұрады. Абай өлең және шығармаларын үзіліссіз жазуға бет алды. Дегенімен, сонау кездердегі халықтың ішіндегі әлеуметтік тартыстар ақындық өнермен айналысуды қиындатты. Абай ақындыққа бағыт бұрғанда өлеңдерін білім, өнер және мәдениетке бағыттады.
Абай 1885 жылда «жасымда ғылым бар деп ескермедім» — деп атаған тұңғыш шығармасын жазды. Осы өлеңі тұңғыш Абайдың шығармасы болып, Абайдың ақындық жолдағы ізденісін танытты. Абайдың қарасөздері
Әлемде еш зат өзі таңдаған мұратқа жеткілікті қайрат пен жігер жасамай жету қиын. Ғылым және білімді оқыу, өзінше іздену — қайрат борлысы. Кейбіреулер ғылым және білімді ақыл — қайратсыз үйрену қиын. Абайдың шығармалары осындай мағыналарға толы болған.
Абайдың қайратты қарасөздері оның сөзге деген өнерінің көркемдік күшін, даналығын көрсеткен прозалық шығармалар болып табылады. Абайдың қарасөздерінің жалпылық саны 45. Олар тақырып нысанынан бірғана бағытта жазылмады, олар әр алуан болды. Абайдың 6 — 7 қарасөздері қысқалау болса, кейбіреулері тақырып және мағынасы жағынан ауқымды болды. Абай өз қарасөздерінде туындының көркіне ғана емес, сонымен бірге оның ауқұмдығы мен мағынасына назар аударған.
1918 жылы Семейде жарық көрген «Абай» журналында Абайдың бірнеше қарасөздері жарық көрді.

 

Сіз не дейсіз оқырман?

Е-мэйлыңыз жарияланбайды.