Ғажайып крахмалдың маңызы

Топ:6В05301-Химия,6/2 топ, Худайбергенова А.О
Абай атындағы Қазақ Ұлттық педогогикалық университеті
Оқытушы: Иманкулова Меруерт
Оқу орны:Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті
Жаратылыстану және география институты

АҢДАТПА

Мақалада крахмалдың ерекшелігі, табиғи қасиеті жазылып, қолданылуы мен адам ағзасына әсері көрсетілген. Крахмалдың қасиеттерінің адам денсаулығына қандай әсер беретінін зерттеуге бағытталған бірқатар зерттеулер жүргізілді. Химия пәнінен ғылыми жұмысты орындау барысында крахмал жайлы көптеген мәліметтер оқылып, қарастырылды. Алған мәліметтерді қолданып, «крахмал» ұғымы кеңінен анықталды. Сонымен қатар оның қашан және қай жерде пайда болғанына шолу жасалды. Бұл мақалада крахмалдың түрлері жайлы айтылған, олардың толық сипаттамасы берілген, крахмалды алу әдістері мен оның негізгі қасиеттері қарастырылған.

КІРІСПЕ

Зерттеудің мақсаты: Крахмалдың қасиеттерін, қолданылуын және әсерін зерттеу.

Өзектілігі: Көмірсулар бізің энергиямыздың көзі болып табылады. Мен ең көп таралған көмірсулардың бірі — крахмал туралы бәрін білуге және эксперименттер жүргізуге шешім қабылдадым. Бұл тақырып әрбір адам үшін өзекті, өйткені біз крахмалды өмірдің барлық салаларында үнемі қолданамыз. Сондай-ақ, крахмал мен сіздерге көрсеткім келетін ерекше қасиеттерге ие.

Зерттеу міндеті:

• Крахмалдың не екенін және шығу тегін білу;
• Крахмалдың түрлері мен құрамын зерттеу;
• Крахмал қайда қолданылатынын қарастыру;
• Крахмалдың адам ағзасына әсерін білу;

Зерттеу жұмысының әдістемесі: Тиімді мәліметтерді анықтау үшін, лабораториялық тәжірибелер жасау және мектеп оқушылары арасында сауалнама жүргізу.

Жұмыстың нәтижесі және қорытындысы:

• Крахмалдың не екенін және шығу тегін білдім;
• Крахмалдың түрлері мен құрамын зерттедім;
• Крахмал қайда қолданылатынын біліп, қарастырдым;
• Крахмалдың адам ағзасына қандай әсер беретінін білдім;
• Тәжірибелер арқылы крахмалдың қасиеттерін зерттедім;

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1.1. Крахмал дегеніміз не және де оның шығу тегі.

Крахмал – жасыл өсімдіктердің фотосинтезі кезінде түзілетін көмірсу. Дәмсіз ақ түйіршіктелген аморфты ұнтақталған түрінде кездеседі. Ерекше химиялық қасиеттерімен танымал: крахмал ұнтағы суық суда іс жүзінде ерімейді: сұйықтықты қыздырғанда оның құрылымы бұзылады, ісінеді, жабысқақ масса түзеді және де  йодпен әрекеттескенде крахмал көк түске боялады.

Крахмал көне заманнан бері белгілі. Бидай крахмалын Жерорта теңізінің аралдарында және Ежелгі Греция мен Римде алынған. Еуропаның басқа елдерінде бидайдан крахмал өндірудің басталуы 16 ғасырдан басталған, ал 17 ғасырдан бастап Америкадан әкелінген картоп мәдениетінің таралуымен бір мезгілде дерлік картоп крахмалы алына бастады. Картоп крахмалын өндіру 18 ғасырдың аяғында Еуропаның барлық дерлік елдерінде кеңірек тарады. қол үккіш ойлап тапқаннан кейін. [1]

1.2. Крахмалдың түрлері

 Баяу қорытылатын крахмал (амилоза). Глюкоза молекулаларының көп мөлшерінен (500-ден 20000-ға дейін) тұрады. Асқорыту шырындарына бұл крахмалды қорыту  өте қиын. Өсімдіктердегі крахмалдың шамамен 25%-ын амилоза құрайды.

        Төзімді (өте төзімді). Бұл крахмал тоқ ішекке ешқандай өзгеріссіз жеткізіліп бактериялық флорамен белсенді түрде әрекеттеседі. Микроорганизмдермен әрекеттесу кезінде организм үшін кең ауқымды емдік қасиеттерге ие қысқа тізбекті май қышқылдарының көп мөлшері бөлінеді. Бөлінген май қышқылдары энергетикалық қоректенуді қамтамасыз етеді және организм үшін кең ауқымды емдік қасиеттерге ие. Ең пайдалы крахмал болып саналады. [2]

Картоп крахмалы. Солтүстік ендіктердегі крахмалдың ең танымал түрі картоптан өндіріледі. Картоп түйнектерінен алынған. Өндірістің негізгі міндеті крахмалды максималды түрде алу мен крахмал дәндерін ерімейтін және еритін қоспалардан ары қарай тазарту. Мұнда жеміс-жидек желелерін дайындауда, кейбір сорпаларға, соустарға қосу үшін, шұжық өндірісінде, кондитерлік кремдер мен пирогтар жасау үшін қолданылады. Картоп крахмалы желім өндіру үшін де маңызды, тоқыма және қағаз өнеркәсібінде және күнделікті өмірде жиі қолданылады. Сонымен қатар, бұл өнімде көп мөлшерде калий бар.

100 грамм картоп крахмалы орта есеппен мыналарды қамтиды:

• Нәруіздер — 0,1 г
• Майлар — 0 г
• Көмірсулар — 80 г
• Калория мөлшері — 327 ккал.

Жүгері крахмалы. Сүтті ақ түсті, тұтқырлығы төмен, иісі мен дәмі жүгері дәндеріне тән. Жүгері крахмалын жүгеріден картоп сияқты алады және көбінесе пудингтер жасау үшін, нан және кондитерлік өнімдерге жұмсақтық пен нәзіктік беру үшін, жұмсақ тәттілер мен шоколадты кәмпиттердің қабығын қалыпқа келтіру үшін және консервілер өндірісінде қолданылады. [3]

Күріш крахмалы. Мұндай крахмал тұтқырлығы төмен желатинді массаларды құрайды, бірақ сонымен бірге ұзақ сақтауға төзімді. Ол көбінесе ақ соустарда (мұздату мен ерітуге жақсы төзеді) және пудингтерде қолданылады. Мұндай крахмал парфюмерия өнімдерін өндіру үшін өте қолайлы, ол тоқыма және қағаз өнеркәсібі үшін де өте қолайлы. [4]

1.3. Крахмалдың қолданылуы

Біздің өмірімізді крахмалсыз елестету қиын. Бұл өнім өнеркәсіпте, дәріханада немесе құрылыста болсын, әртүрлі салаларда кеңінен қолданылады. Крахмал өнеркәсіптің көптеген салаларында қолданылады:

• целлюлоза-қағаз өнеркәсібінде қағаз толтырғыш ретінде.
• күнделікті өмірде киімдерді крахмалдау, тұсқағаздарды желімдеу үшін.
• маталарды өңдеуге арналған тоқыма өнеркәсібінде.
• тамақ өнеркәсібінде глюкоза, этанол өндіру үшін, одан нан өндіру үшін, жартылай фабрикаттар, шұжықтар, кондитерлік өнімдер жасалады.
• медицинада көмекші компонент ретінде.
• бет маскаларын өндіру үшін косметологияда. [5]

1.4 Адам ағзасына әсері

Адам ағзасы үшін крахмал сахарозамен бірге көмірсулардың негізгі тасымалдаушысы (жеткізушісі) — тағамның маңызды компоненттерінің бірі болып табылады. Адамның ферменттерінің әсерінен крахмал глюкозаға дейін гидролизденеді, ол жасушаларда көмірқышқыл газы мен суға дейін тотығып, тірі ағзаның жұмыс істеуіне қажетті энергияны бөледі. Адам ағзасы үшін негізгі энергия көзі көмірсулар болып табылады. Олар адам рационының 70%-дан астамын құрайды. Адамның тамақтануындағы көмірсулардың негізгі өкілі – крахмал. Өсімдіктердің негізгі резервтік көмірсуы бола отырып, крахмал өсімдік әлемінде кең таралған заттардың бірі болып табылады. Күн сәулесінің әсерінен өсімдіктердің жасыл бөліктерінде пайда болады. Бидай, қара бидай, жүгері, күріш дәндерінде крахмал 65-82%-ға дейін, картоп түйнектерінде 25%-ға дейін болады. [6]

Крахмалдың пайдасы:

• Ағзаны улы заттардың ішек арқылы сіңуіне жол бермей, олардың әсерінен қорғайды.
• Крахмал минералды сіңіруді жақсартады.
• Ас қорытуды қалыпқа келтіреді.
• Жүрек-тамыр және эндокриндік денсаулықты жақсартады.
• Қандағы қант деңгейін төмендетеді.
• Салмақты тастауда көмектеседі.

Крахмалдың зияны:

• Ішек люменінде газ түзілуінің жоғарылауы.
• Гормоналды бұзылулар.
• Белоктардың сіңуінің төмендеуі.
• Йодтың нашар сіңуі.

ІІ.ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ

2.1. Эксперимент

№1 тәжірибе. Крахмал және су.

Мақсаты: крахмалдың суға реакциясын анықтау.

Қажетті заттар мен жабдықтар және реактивтер: крахмал, су, ыдыс.

Жұмыс процесі:

• Мен крахмалдың аздаған бөлігін ыдысқа салдым;
• Ыдысқа су құйдым;
• 1 минут күттім.

Нәтижесі: Крахмал суық суда ерімейді, бірақ тұнбаға түседі.

№2 тәжірибе. Сиқырлы жазу.

Мақсаты: крахмал мен йодтың әрекеттесуін көру.

Қажетті заттар мен жабдықтар және реактивтер: қағаз, су, йод, крахмал, спрей.

Жұмыс процесі: «Крахмал» атауы жазылған қағазымыздың жекелеген бөліктері су және крахмал қоспасымен өнделген. Мен бүріккіш бөтелке алып оған су мен йод қосып араластырдым, алынған ерітіндімен яғни су мен йод қоспасымен қағазға шашыраттым. Нәтижесінде менің жұмысымның «Крахмал» атауы ақ фонда күлгін әріптерге ұқсайды.

Нәтижесі: Крахмал мен йод өзара әрекеттескенде күрделі күлгін молекулалар түзетін химиялық реакция жүреді. Тиісінше, су мен крахмал қоспасымен өңделмеген қағаздың аймақтары ақ болып қалады.

ҚОРЫТЫНДЫ

Зерттеу жұмысымның нәтижесі:

• крахмалмен тәжірибе жүргізу технологиясын меңгердім;
• крахмалдың қасиеттерін зерттедім;
• картоптан крахмалды бөліп алуды үйрендім;
• эксперименттер барысында күнделікті рационның құрамында крахмалы бар тағамдарды таптым, құрамында жоқ тағамдарды тапты;

Осылайша, эксперименттер маған көптеген жаңа және қызықты нәрселерді білуге көмектесті. Крахмалдың қасиеттерін өмірдің әртүрлі салаларында қолдануға болатыны ұқтым

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Андреев Н.Р. «Вовлечение новых видов крахмал содержащего сырья для промышленной переработки на крахмал и крахмал продукты.» Тез. докл. III Меджународной конф., Пища. Экология. Человек — М.,1999. — C. 99.
2. Славянский А.А. «Технология cахаристых продуктов: крахмал и крахмалопродуктов»(учебное пособие) — М.: МГУТУ, 2012.
3. Иващенко А.А. Қазақстан өсімдіктер әлемінің асыл қазынасы. Қазақстан Қызыл кітап беттерінен. – Алматы: «Алматыкітап» ЖШС, 2006жыл
4. Әлімқұлова Р., Сәтімбеков Р. Қызықты биология. Өсімдіктер әлемі. – Алматы: «Таймас» баспа үйі, 2011 жыл
5. Интернет жүйесі: www.bilimdi.kz, Twig-bilim.kz, т.б. сайттары
6. Гулюк П.Г., Жуитан А.И. и др. «Крахмал и крахмалопродукты» — М. Агропромиздаг, 1985. — С. 58.