Білім айнасы газеті Республикалық газет Қарағанды қаласы
«Балапан» бөбекжайы КМҚК
Мухаммедина Саулет Губайдоллаевна.
логопед
«Бала тәрбиесінің ең үлкені-оны еңбекке баулу»
Ә.Нұршайықов
Баланың дамуы тұқым қуалаушылық және туа біткен факторлардың әсерінен болады, ағзаның өсуі мен жетілуі аясында жүзеге асырылады, тәрбиелеу жүйесіне, ол өмір сүретін қоғамның даму деңгейіне байланысты. Тұлғаның табысты қалыптасуы тәрбие жұмысының практикалық еңбек қызметімен ақылға қонымды ұйымдасқан байланысы негізінде ғана жүзеге асырылуы мүмкін.
Еңбекке дайындық дамуында кемістігі бар балаларды әлеуметтік бейімдеу мен кешенді оңалтудың маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. Ол балалардың қоғамға барынша толық кірігуін қамтамасыз етеді, олардың моральдық–психологиялық жай-күйін жақсартуға ықпал етеді және оларға қоғамның барлық мүшелерімен қатар толыққанды белсенді өмір сүруге мүмкіндік береді.
Арнайы (түзету) мектепке дейінгі білім беру мекемелерінің орталық міндеттерінің бірі — мектепке дейінгі балаларды мектепке оқытуға, еңбекке қатысуға дайындау. Дамуында ауытқулары бар мектепке дейінгі балалардың басым көпшілігінде күрделі емес еңбек операцияларын орындаудың автоматтандырылған дағдылары қалыптастырылуы мүмкін. Алайда, бұл дағдыларды қалыптастыру процесі баяу өтеді. Осы жерден дамуында ауытқулары бар балаларды еңбекке үйретуде қолданылатын тәсілдер мен әдістерді едәуір арттыру қажеттілігі туындайды, олар еңбек шеберлігі мен дағдыларын табысты қалыптастыруға ықпал етеді.
Қазіргі уақытта мүмкіндігі шектеулі адамдардың мынадай санаттары бар (Арнайы білім беру қажеттіліктері бар)):
1.Ақыл-ой кемістігі бар тұлғалар: ақыл-ой кемістігі бар балалар;
2.Есту қабілеті бұзылған адамдар: саңырау, нашар еститін, кеш еститін адамдар;
3.Көру қабілеті бұзылған адамдар: көзі көрмейтін, нашар көретін адамдар;
4.Адамның сөйлеуі.
5.Тірек-қимыл аппараты функциялары бұзылған адамдар.
Балалардың жас тобы шегінде таралу дәрежесі бойынша саны бойынша бірінші орынды білім беру қиындықтары бар (40% – дан астам) балалар, екінші орынды – интеллекті бұзылған (20% — дан астам), үшінші орынды-сөйлеу қабілеті бұзылған (20% — ға жуық) балалар алады, қалған бұзушылықтар жиынтығында 20% — дан кем құрайды.
Дұрыс жүзеге асырылатын еңбек тәрбиесі, мектепке дейінгі балалардың еңбекке тікелей қатысуы жеке тұлғаның есейуінің, моральдық және зияткерлік қалыптасуының, оның физикалық дамуының пәрменді факторы болып табылады. Балалардың болашақ тағдыры қалай қалыптасса да, еңбек шеберлігі мен шыңдалуы оларға қызметтің кез келген саласында талап етіледі. Міне, сондықтан да бұрынғы уақыттан бастап тәрбиелеудегі еңбек элементі өте маңызды педагогикалық үрдіс ретінде әрекет етеді.
Мектепке дейінгі мекемелерде еңбек тәрбиесінің қажеттілігі олардың ғылыми зерттеулерінің маңызы зор. Еңбек тәрбиесінің әр түрлі аспектілері В. А. Сухомлинский, Н. М. Аскарина және т.б.зерттелген.
Еңбек, практикалық өндірістік қызмет балалардың физикалық дамуына жағымды әсер етеді. Қимылдармен және бұлшық етті жаттығулармен, таза ауада жүрумен байланысты Еңбек баланың күші мен денсаулығын нығайтады, оның өмірлік энергиясы мен ақыл-ой қабілетін арттырады.
Еңбек баланың ақыл-ой қабілетін дамытады: оның ақыл-ой, шығармашылық қабілеттерін арттырады.
Балалардың адамгершілік тәрбиесіндегі еңбектің маңызы ерекше. Көптеген педагогтар еңбек жолын мектепке дейінгі балалардың санасының дамуымен байланыстырды. Осыған байланысты К. Д. Ушинский: «Егер адамға бақыт тілесе, еңбек тәрбиесі оны бақыт үшін емес, өмір еңбегіне дайындау керек»деп атап өтті.
Еңбек қызметінің дағдыларын меңгеруді балалардың еңбек ету ниеті мен тәрбиелеудің негізгі шарттарының бірі ретінде қарастыру қажет. Бала еңбек дағдыларын меңгермей, еңбек мақсатына қалай мүдделі болса да, ол ешқашан нәтижеге қол жеткізе алмайды. Қалыптасқан еңбек күші мен дағдылары балалардың еңбекке деген байыпты қарым-қатынасын, еңбек күшіне деген әдеттерін, өз ынтасымен еңбек етуге, оны табысты аяқтауға тәрбиелеу үшін негіз болады.
