Білім айнасы газеті Республикалық газет Ежелгі заманнан бері қазақ халқы жекпе-жек өнеріне көп көңіл бөлді, оларда жігіттер өздерінің күштері мен психологиялық қасиеттерін көрсетіп, дамыта алды. Қазіргі уақытта ұжымдық ойындар басым. Қазақтар мереке кезінде түрлі ұлттық ойындар өткізеді, мысалы: күрес, ат жарысы, садақ тарту, аударыспақ, теңге ілу және тағы басқалары. Қазіргі уақытта ұлттық ойындар қайта жандануда. Кез-келген халықтың ойындары сол елдің тұрмысы мен еңбегін, өмір салты мен ұлттық құрылымын көрсетті.
Асық — қойдың, қошқардың, ешкінің, арқардың немесе ірі қара малдың-сиырдың немесе түйенің асықты жілігінен алынады. Жылқының сүйегі әдетте пайдаланылмаған, өйткені оның пішіні басқалардан ерекшеленеді. Керемет асықтар топай деп аталды. Сүйектер алдын-ала тұзды суға қайнатылады немесе тұтынылған малдардан алынады. Көшпелі қазақ халқының негізгі қызметі бірінші кезекте мал шаруашылығымен байланысты болғандықтан, асық ойындары балалар арасында да, ересектер арасында да кеңінен таралды. Асықтармен көптеген ойындар бар. Бірақ оларды ойдағыдай ойнау үшін олардың құлау кезіндегі негізгі ережелерін білуіңіз керек. Сондай-ақ, асықтар сыртқы түрі бойынша бөлінеді: ескі, тозған асықтар; ет кесектері қалған жаңа асықтар; кәдімгі «қатардағы» асықтар; сақа және т. б. Әр асықтың өзіндік құндылығы бар. Мәселен, бір жаңа асық үшін екі қатардағы асық, ал бір сақа үшін — екі жаңа асық алуға болады. Құлжаз үшін кейде үш асық берілді. Басты асық — сақа ең жоғары бағаға ие. Сақа әдетте қайнатылмаған буындардан алынады, өйткені пісіру процесінде сүйек массасын жоғалтады, бұл соққы күшіне нашар әсер етеді. Ал тұрақтылық үшін сақа қорғасынмен құйылады немесе мыс сыммен байланған. Ежелгі уақытта артықшылықты хан және сұлтан балаларының арасында сақа тіпті алтынға толған. «Алтын сақа» қазақ халық ертегісінде бұл асықтың құндылығы жақсы жеткізілген. Ол үшін бала зұлым сиқыршының қолынан өле жаздайды. Асықты күндіз де, түнде де ойнауға болады. Әр ойынның өз құқықтары мен ерекшеліктері бар. Кішкентай балаларға да, ересектерге де арналған ойындар бар. Асық ойындары балаға ептілікті, қырағылықты, батылдықты, дәлдікті және өткен қасиеттерді үйретеді. Асық ойындарының белгі түрлері: омпа, үш табан, иілу, бестас, мергендік немесе айналмалы ату, Хан талапай, алты табан, лақтыру, алшы, бүк-шік және тағы басқаларын мысалға келтіруге болады.
Қазақ ұлттық ойындарында қарапайымдылықпен қатар үлкен эмоционалды көңіл күй және өзін-өзі жан-жақты көрсету үшін кеңістігі бар. Ұлттық ойындар дегеніміз бұл әртүрлі тарихи кезеңдерде халық өмірінің көрінісін бейнелейтін спорт түрі.
Тлек Жетимеков,
Алматы облысы, Іле ауданы, Қоянқұс ауылы
«№47 орта мектебі» МКМ
