Дарындыға дархан жол

Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында мемлекеттік саясат негізінде әр баланың қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы, жеке адамның дарындылығының дамуы елімізде және әлемде болып жатқан өзгерістерге байланысты өзекті мәселе болып енгізіліп отырғаны белгілі. Қазіргі уақытта ақпараттық қоғам жағдайында өмір сүруге және дамуға қабілетті зияткерлік, шығармашылық дарынды және жан-жақты дамыған тұлға жетекші орынға ие. Дарынды және талантты оқушылармен жұмыс білім берудің заманауи міндеттерінің бірі. Әр мұғалімнің басты міндеті мектеп оқушылары арасында дарынды, талантты балаларды анықтай білу, оларға өз қабілеттерін дамыту және өзін-өзі іске асыру жолын көрсету болып табылады.

Сондықтан да дарынды оқушыларды анықтауда мынадай ерекшеліктерге басты назар аударған дұрыс:

1. Дарынды бала шапшаң және өзгеше ойлайды;
2. Көп көлемде білім меңгереді, алған білімін қолдана біледі;
3. Таным түсінігі жоғары;
4. Дарынды оқушының физикалық тұрғыдан ерекшелігі: дамудағы шапшаңдығы, қиял күшінің басымдығы;

Дарынды бала – бұл объективті жаңашылдық пен әлеуметтік маңыздылық талаптарына жауап беретін іс-әрекетті орындау нәтижелері бар бала.

Жобаның мақсаты: Дарынды балалардың жеке дамуы мен табыстылығына бағытталған жұмысты жүйелей отырып қолдау және дарындылығын одан әрі қарай дамыту.

Жобаның міндеттері:

*шығармашылық және жеке мүмкіндіктер деңгейін, жеке қасиеттерін, сондай-ақ оқушының қызығушылығы мен қабілетін анықтау.

* оқушылардың өз қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік беретін сабақтан тыс конкурстар, зияткерлік ойындар, олимпиадалар өткізу.

* ойлау дербестігін, бастамашылық пен шығармашылықты дамытуға ықпал ететін әдістер мен тәсілдерді оқытудың әртүрлі жүйелері арасында іріктей отырып жүргізу;

* өз бетінше жұмыс арқылы құрдастарымен, ата-аналарымен, мұғаліммен бірге сабақ және сабақтан тыс іс-әрекет жасау қабілетін жетілдіруге мүмкіндік беру;

* оқушылардың өз алдына мақсат қоя білуде табандылыққа және оларды іске асыруда жүйелілікке тәрбиелеу;

* дарынды баланы ата-аналармен бірге мектеп пен отбасында оның мүдделерін іске асыруда қолдау көрсету.

* Мектепте дарынды балалармен жұмысты қажетті нормативтік-құқықтық, қаржылық-экономикалық, материалдық-техникалық, ғылыми-әдістемелік, кадрлық және ақпараттық ресурстармен қамтамасыз ету.

Баланың дарындылығын дамыту жолдары:

1) Балаларды қызығушылықтары бойынша қызметке тарту;

2) оқушылардың ғылыми-зерттеу қызметін ұйымдастыру;

3) олимпиадалар, жарыстар, конкурстар ұйымдастыру;

4) таңдалған проблеманы өз бетінше тереңдетіп зерделеу;

5) өз бетінше жұмыс істей білуді дамыту;

6) абстрактілі ойлауды және жоғары ақыл-ой процестерін дамыту;

7) жұмыстың шығармашылық әдістеріне оқыту;

8) өзін түсінуге үйрету, басқалармен ұқсастықтар мен айырмашылықтар, өз қабілеттерін тану;

9) оқушыларды көтермелеу.

Бірінші кезең – диагностикалық-ұйымдастыру (1 жыл ). 

— Нормативтік-құқықтық базаны құру.

— Бағдарламаны іске асыру барысында балалардың дарындылығын дамыту диагностикасының жүйесін құру.

— Оқушылардың дарындылық түрлерін анықтау мақсатында оқушылар контингентін зерттеу.

— Әдістемелік қамтамасыз етуді ұйымдастыру.

Екінші кезең — ұйымдастыру-практикалық (2 жыл).              

-дарынды балалармен жұмыс бағдарламасын апробациялау;

-әр баланың зияткерлік және шығармашылық көрсеткіштерінің мониторингі;

-дарынды балалармен жұмыстың педагогикалық технологиясын пысықтау;

— нәтижелілікті бақылау, салыстырмалы талдау, түзету;

-дарынды балаларды психологиялық, әлеуметтік, педагогикалық, қолдау.

Үшінші кезең-рефлексивті-жалпылау ( 1 жыл).

-дарынды балалардың даму нәтижелерін талдау және қорыту;

-әр оқушы жетістіктерінің мониторингін талдау;

-жобаны іске асыру кезінде туындаған проблемаларды анықтау, оларды шешу жолдары, түзету.

-бастауыш мектептегі дарынды балалармен жұмыс моделі.

Баланың дарындылығы, оның жеке қабілеттері сияқты табиғаттан дайын түрде берілмейді, ал қоршаған ортаға, оның қызметінің сипатына байланысты болғандықтан, келесі бағыттар бойынша балалардың дарындылығын анықтау және дамыту бойынша мақсатты жұмыстар жүргізу қажет:

Бағыттары:

1. Үйлестіру .
2. Диагностикалық.
3. Дамытушы.
4. Ақпараттық.

Жобаны іске асыру алгоритмі.

Үйлестіру бағыты:

— Дарынды баламен жұмысты жүйелеу.

— Нормативтік-құқықтық базаны қамтамасыз ету.

— Пәндік үйірмелерді ұйымдастыру.

— Ресурстық қамтамасыз ету.

— Дарынды балалар туралы деректер банкін қалыптастыру.

Диагностикалық бағыт:

— Дарынды балаларды анықтау үшін әдістемелік қамтамасыз ету банкін қалыптастыру.

— Дарынды балаларға диагностика жүргізу.

— Дарынды балалардың деректер банкін құру.

— Дарынды балаларды психологиялық қолдау жүйесін құру.

Дамыту бағыты:

— Дарынды балаларды дамыту үшін білім беру ортасын құру.

— Пәндерді тереңдетіп оқыту бойынша сыныптан тыс сабақтарды ұйымдастыру.

— Олимпиадаларға, ғылыми жоба, интеллектуалды-шығармашылық іс-шараларға қатысу үшін жағдай жасау.

— Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар жүйесін пайдалану.

Ақпараттық бағыт:

-Дарынды балалардың мәселелеріне қоғамның, демеушілердің, ата-аналардың назарын аудару (жарнама, интернет-сайт құру, қабырға газеттерін шығару).

— Кітапхана жұмысын ұйымдастыру.

Дарынды балалармен жұмыстың өзара байланысты үш бағыты:

— оқу қызметі;

-оқудан тыс қызмет;

— қосымша білім беру.

Болжам:

• өзінің зияткерлік немесе өзге де қабілеттерін көрсететін балалар саны ұлғаяды;
• жалпы мектеп оқушыларының білім беру және тәрбиелеу сапасы артады;
• әр түрлі деңгейдегі байқауларға, олимпиадаларға, ғылыми жобаларға қатысушылар мен жүлдегерлер саны артады;
• мектептің әлеуметтік беделі арттады.

Жұмыс түрлері:

* Тәжірибеде саралап оқыту элементтерін қолдану,

*Сабақтардың стандартты емес формаларын өткізу;

*Пән бойынша дарынды балалармен қосымша сабақтар;

*Мектеп және қалалық олимпиадаларға қатысу;

*Оқушылармен ғылыми жобалар жазу, қорғау;

*Пәндік және шығармашылық үйірмелерге, сыныптан тыс іс-шараларға қатысу;

Дарынды балалармен жұмыс жасаудың заманауи стратегиясы:

-әлеуетті мүмкіндіктерді анықтау және дамыту;

-активизация-әрбір баланың жеке қабілеттерін көрсету және дамыту үшін барынша мүмкіндік беретін жағдай жасауға бағытталған стратегия;

-кедергілерді жеңу-балалардың дамуына кедергі келтіретін кедергілерді жоюға бағытталған стратегия;

-бала көрсеткен жоғары жетістіктерді қолдау және дамыту.

Дарынды балаларды анықтау шеңберінде әртүрлі әдістердің кең спектрін қамтитын кешенді тәсілдер:

-әр түрлі жағдайларда балаларды бақылау әдістері;

-балаларды арнайы ойын және пәндік-бағытталған сабақтарға қосу;

-балалардың шығармашылық іс-әрекетінің өнімдерін кәсіби сараптамалық бағалау;

-жарыс сипатындағы әртүрлі интеллектуалдық және пәндік іс-шараларды ұйымдастыру;

Дарынды оқушымен зерттеу жұмысын жүргізуді неден бастау қажет?

*Бірінші кезең: дарынды оқушыны анықтау;

*Екінші кезең:  дарынды оқушылардың бойындағы ерекшеліктерді білу қажеттілігі туындайды.

*Үшіші кезең: ой өрісін дамыта түсу үшін жұмыс жүйесін құру.

*Төртінші кезең: Дарынды оқушылармен жекелеген зерттеу жұмыстарын жүргізу .

Дарынды оқушылармен ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру жүйесі.

1.Оқушылардың шығармашылығын анықтау,

2. Дарындылық көрсеткіші:

— танымдыққа ынталандыру;

• шығармашылық қызметті зерттеу;
• танымдылық қабілеті.

Жұмыс нәтижелері:

• рефераттар;
• презентациялар;
• жобаны қорғау;
• әртүрлі деңгейдегі конференциялар мен форумдарда сөз сөйлеу;

республикалық жарыстар, байқаулар

Дарынды балалармен жұмыс жоспары:

Күтілетін нәтижелер

1. Зияткерлік және шығармашылық дарындылығы бар балалар санының артуы.

2.Дарынды балалармен жұмыстың заманауи әдістерін қолдану.

3.Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін ашу үшін іс-шаралар ауқымын кеңейту.

4.Оқушылардың жобалау-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру.

5.Дарынды балалармен жұмыс жүйесін құру.

6. Дарынды балалармен жұмыс істеу үшін жаңа білім беру технологияларын қолдану.
7. Дарынды балалармен жұмыс жасаудың түрлі аспектілері бойынша мәселелерді анықтау.

Қорытынды

Дарынды балалармен жұмыс істеуде барлық білім алушыларға қатысты талантты «дарынды балалар» деп аталатын белсенді оқуға бейім оқушылар анықталады. Дарынды балалардың қызығушылығын, қабілетін және бейімділігін анықтау үшін диагностикалық зерттеулер жүйесі әзірленеді, дарынды балалардың өзін-өзі көрсету мүмкіндіктері дамиды.

Буркитбаева Балгайша Сайпеновна,
Павлодар облысы Екібастұз қаласы
С.Торайғыров атындағы №22 гимназия мектебінің
бастауыш сынып мұғалімі.