Білім айнасы газеті Республикалық газет 
«Өндірістік кәсіпорындар» пәнінен ашық сабақ жоспары
Жол құрылысының сапасының тиімділігі және сенімділігі асфальт-бетон зауыттарының ырғақты жұмысына тәуелді. Асфальтобетон зауыттары құрамына саны көп, күрделі және қымбат машиналар мен жабдықтар кіреді. Бұл құрамы өзінің мақсаты және құрылымы бойынша өте алуан түрлі және үздіксіз прогрессивті қонструктивті толығып отырады.
Сабақтың түрі: теориялық
Сабақтың типі: құрамдас
Сабақтың әдісі: баяндау, сұрақ-жауап, ойын, иллюстрациялық, проблемалық,
Сергіту(ақпараттық технологияны пайдалану)
Мақсаты:
а) білімділік: Оқушылардың білімін тереңірек дамыту, құрылыста қолданатын материалдардың дайындалатын орны мен дайындау әдістері онда жұмыс түрлері мен жұмыс жасайтын қондырғылар туралы толық мағлұмат беру.
б) тәрбиелік: өндірістік кәсіпорындардың маңыздылығына көз жеткізу, ұғындыру,
сүйіспеншілік сезімінде тәрбиелеу. Жауапкершілік, іскерлік,
тиянақтылыққа баулу
в) дамытушылық: оқушылардың ойлау қабілеттілігін дамыту.
Көрнекі құралдар және техникалық жабдықтар: Интерактивті тақта, компьютер /Auto CAD, Power Point бағдарламасы/,оқу құралы, флипчарттар, слаидтар, тақта.
Сабақтың өткізілу барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
- а) Оқытушының оқушылармен сәлемдесуі.
ә) Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
б) Дәрісхананың тазалығына, сабаққа дайындығына назар аудару.
ІІ. Өткен тақырып бойынша оқушылар білімін тексеру
Өткен үй тапсырмасын топ бойынша әр топ бойынша сұралады.
-Өткен тақырып бойынша оқушылар үш топқа бөлініп
«Органикалық және органикалық емес тұтқыр материалдарды сақтау мен даярлау базасы» тақырыбының мақсатына жету үшін берілген тапсырмаларды орындау қажет.
Ескерту: оқушыларды бағалап отыру үшін әр топтың лидеріне бағалау парақтарын таратамын. Әр оқушының берген жауаптарына байланысты нәтижесі бағалау парағына жазылып отырылады. Сабақ соңында барлық тапсырмаларға берген жауаптарын қорыта келе, әр оқушыға ортақ баға қойылады.
«Ой шақыру»
Оқушылар өздері таңдап алған сандары бойынша топқа бөлінеді топқа ат қояды. Қойылған топтарының аттарының мағынасына тоқталып кетеді.
І топ :«Машиналар мен қондырғылар »
ІІ топ : «Қоймалар мен базалар»
ІІІ топ :«Базалардың бас жоспары»
Біз мақсатымызға жету үшін алдымыздағы кедергілерден өтуіміз керек.
І кедергі : Үй тапсырмасы «Органикалық және органикалық емес тұтқыр материалдарды сақтау мен даярлау базасы» тақырыбы бойынша түсініктері әр топтан айтып шығады.
ІІ кедергі “Ұяшық” ойыны арқылы сұралады. Ол үшін әрқайсымыз ұяшықтарды таңдап сұрақтарға жауап беру керек.
1.Биутм базалы мен цехтары дегеніміз не?
Автомобиль жолдарын салу кезінде пайдаланатын органикалық тұтқыр материалдарды қабылдау,сақтау және дайындау мақсатында битум базалы мен цехтарын саламыз.
2.Жіктелуі бойынша қойма-базалы қалай жіктеледі?
Битум базалы:салынып жатқан жолды тұтқырлармен орталықтандырған ірі тораптармен қамтамасыз ету; нысанды базалар; бір немесе бір жолдың бөлігін ғана қамтитын базалар болып жіктеледі.
3.Тасмалдау құралы ретінде қандай көлік түрлерін пайдаланамыз?
Жеткізілуі бойынша базалар рельстік, трассалық, жағалық болып ,ал битумдарды тасмалдау көлігі ретінде автобтум тасығыштар мен теміржол цистерналарын пайдаланамыз
4.Битумдардың көлемді массасалын сақтау үшін қандай битум сақтағыштар болуы тиіс?
Жабық ор битум сақтағыштар болуы тиіс.
5.Битум цистерналары қандай болады?
Газ қыздырмалы, электрлі, сұйық не аралас қыздыру құралдары бар цистерналар болып бөлінеді
6.Битум базалының пайдалану ауданы қанша коэффициент болуы тиіс?
0,7-0,8 коэфф
7.Битум базалы мен цехтарында қандай қауіпсіздік техникасын сақтайды?
Базалар мен цехтарда электр, газ, тоқ, жанар жағар май т.б қауіпсіздік техникасын сақтай отыру керек.Осы сала бойынша жұмыс жасай алатын кісілер ғана жұмысқа жіберіледі, нұсқаулықтар алынып отырады.
8.Жол эмульсияларын қалай сақтайды?
Жол эмульсияларын жабық жерде күн көзінен қызудан , салқын аяздан сақтайтын жабық жерді сақтайды.
9.Битум және цехтарда сақталатын өрт қауіпсіздік шаралары туралы не білесіз?
Әр түрлі химиялық қоспалармен өртке бейім материалдар болғандықтан реакцияға түсуден,жанар жағар май, қауіпті аймақтарда өрт қауіпсіздігі сақталу мақатында құм салынған қораптар көбіктер, қорғаныс щиттар болуы тиіс.Қауіпті аймақтарға ескерту белгілері қойылады.
ІІІ кедергі «Ой қорғау»
Оқушыларға өткен тақырып бойынша өзіндік жұмыс жасауға тапсырма берілген. үш топтан дайындалған оқушылар тақтаға шығып, презентация арқылы материалын түсіндіріп шығады.
Сабақты бекітіп қорытындылау бас жоспарға байланысты топ бойынша білгендерін қорғап шығады.
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
Сабақтың тақырыбымен, мақсатымен және қаралатын сұрақтарымен таныстыру.
Зауыттардың тағайындалуы және жіктелімі.
Асфальтобетондық зауыттың негізгі бас жоспары.
Асфальтобетондық зауыттың жұмыс істеу сұлбалары.
ЖАБ пен САБ қоспалардың даярлаудың ерекшеліктері.
Еңбек қорғау және қауіпсіздік техникасы.
Зауыттардың тағайындалуы және жіктелімі.
Асфальт немесе қара май бетон дегеніміз-жарықшақ немесе малта тас,құм, минералды ұнтақпен битум не қарамай қоспасын тығыздау арқылы алынатын жасанды материал
Тығыздалған асфальт бетон қоспасын- асфальтобетон деп атаймыз. Автомобиль жолдары мен аэродромдар мен қала көшелерінде алаңдарда пайдаланатын асфальтобетон қоспалары МЕМ 9128-97 «Жол асфальтобетоны және асфальтобетон қоспалары» талаптарына сәйкес болуы керек.
Асфальтобетон зауыттары — технологиялық, энергетикалық және қосалқы жабдықтармен операцияларды орындау арқылы асфальт қоспаларын шығаруға арналған.
Автомобиль жолдарын салу кезінде асфальтобетон жамылғысы орналасу орны бойынша АБЗ екі типке бөлінеді.
рельс маңайындағы
трасса маңындағы
Рельс маңайындағы -АБЗ темір жол маңында орналасады. Олар бірқатар бөлімшелері мен негізгі цехтарының және қосалқы пайдалану мақсатында:
— қоймалар тас материалдардың қоспасынан қабылдау үшін,құрылғыларын теміржол вагондарын түсіру және төсеу материалдарын қатарластырып, машиналар мен жабдықтарды тиеу үшін тас материалдар штабельдердің шығын бункерлеріне араластырғыш қондырғылар;
— қоймалар минералды ұнтақ қоспасынан қабылдау құрылғыларын, артып тиеу вагондарды, жабдықты тасымалдау үшін минерал ұнтақ қоймалар және олардан шығын сыйымдылығының асфальт араластырғыш қондырғылар;
— қоймалар битум қоспасынан қабылдау құрылғылары мен жабдықтарын түсіру, сақтау және алдын ала жылыту битум, жабдықтар үшін құрғату және қыздыру битум дейін жұмыс температура және араластыру, оны беттік-белсенді заттармен, сондай-ақ берілген дайын битум – асфальараластырғыштарды орнату;
— асфальт араластырғыш қондырғылар бастап шығыс бункерлермен, тас материалдар және минералды ұнтақ, технологиялық жабдықтармен үшін кептіру және қыздыру, минералдық материалдарын және битумды мөлшерлеу және араластыру, минералды материалдар мен байланыстырғыш, дайын қоспаны беру үшін бункерлер мен көлік құралдары;
-қосалқы бөлімше — электр немесе трансформаторлық қосалқы станциялар, қазандықтар және компрессорлық қондырғылары, сумен жабдықтау және кәріз, қызметтік және тұрмыстық үй-жайлар үшін.
Жекелеген жағдайларда АБЗ бөлімшелері үшін қосымша тартылған ұнтақтарды дайындау және минералды ұнтақ, сұрыптау қиыршық тас немесе қиыршық тас, беттік-белсенді заттардың полимерлі-битумды тұтқыр және т. б дайындауды көздейді.
Трасса маңындағы АБЗ асфальт-бетон қоспасын төсеу орындарына жақын ұйымдастырады. Олар қысқа мерзімді пайдалану (1-2 жыл) үшін бір жерде арналған.
Трасса маңындағы АБЗ асфальараластырғыштарды орнату, шығын қоймалары, минералды ұнтақ және ыдыстар үшін битум (материалдар қорының бір — бес ауысым жұмыс АБЗ), жылжымалы компрессорлық қондырғылар мен электр станциялары қамтиды.
Трасса маңындағы АБЗ тас материалдарды рельс маңындағы базасынға автомобильдер, минералды ұнтақ және битум – автоцемент тасығыштар және битум тасығыштар битум жеткізуга арналған.
Асфальтобетондық зауыттың негізгі бас жоспары.
АБЗ –дағы машиналар, қондырғылар мен қойма жабдықтары бас жоспарға сәйкес және тас уату зауыттарының негізгі талаптарының шешімдеріне тәуелді болып келеді.Зауыттар үшін тегіс 1,5-2,5 га алаңдар,жер беттілік су ағу еңістері қамтылған болуы керек. Қатар орналасқаг бирненше араластырғыш қондырғылар мен жинау бункерлерге,бункер-термостарға әр қондырғы мен араластырғыштарға автокөліктер кедергі қиындықсыз жүруі тиіс.
Негізгі техникалық шешімдерін деңгейі жаңадан салынып жатқан рельс бойындағы және трасса маңындағы АБЗ қолданыстағы үлгілік жобалар сәйкес келуі тиіс.
қиыршық тас (қиыршық тас), құм және минералды ұнтақ қабылдау тәсілдерін үшін, оларды жинауға және зауыт ішілік тасымалдау олардың.сапасын және қоршаған ортаның ластануы мүмкіндігін төмендету. Схема әдісі бойынша вагондардан битумды битумсақтағышқа түсіру ластану мен сулану мүмкіндігін жояды.
АБЗ аумағында басқа бөлімшелер орналастырылады:
механикалық шеберхана, материалдық-техникалық қоймасы, трансформаторлық қосалқы станция немесе жылжымалы электр станциясы, контора, зертхана, шеберхана, қойма, жанар-жағармай материалдарының, асхана, кеңсе, тұрмыстық үй-жайлар, медпункт және т.
АБЗ, өртке қарсы нормалар ғимараттар мен құрылыстарды жобалау талаптарды ескере отырып жобалық шешімдер жасауы қажет.
Өрт учаскелері АБЗ технологиялық желілерді келісім бойынша жергілікті өрт сөндіру инспекциясы өрт сөндіру құралдарымен жабдықтайды.
АБЗ бас жоспарынығ шешімі рельс мағындағы қойылатын талаптарға бағына отырып, өндірістік кәсіпорындар жол құрылысы жұмыс ерекшелігін ескере отырып, АБЗ жұмыстарының спецификасын ескере отырып:
темір жол бойынша фракциялаған қиыршықтас тас (қиыршық тас және құм алу және резервтеу жекелеген жағдайларда алаңында зауыт аумағын үшін сұрыптау-жуу бөлімшесі
— нормативтік мерзімін түсетін темір жол бойынша түсетін битум және минералды
ұнтақ толтырғыштардың, қамтамасыз етудің;
— ашық алаңдар пайдалану сақтау үшін толтырғыштардың,сақтауға арналған
минералды ұнтақ
— қоймалардың силос үлгідегі жүйесімен жабдықталған пневмокөлік; шаңнан орындық шаңның пайда болуын тиеу-түсіру жұмыстары кезінде шаң ұстау жүйесімен
Рельс бойындағы АБЗ бас жоспары
1 – тас материаларына арналған қойма;2 – тас материалдарды беру бөлімшесі;
3 – асфальт араластырғыш қондырғысы; 4 – дайын қоспа жинақтау бункері;
5 — компрессор қондырғысы; 6 — минералды ұнтақ қоймасы;
7 – мазут қоймасы; 8 — битумсақтағыш; 9 — ГСМ қоймасы;
10 – резеңке үгіндісі қоймасы; 11 – жөндеу шеберханасы;
12 – рель астындағы бункер; 13 – көлік құралдарына арналған тұрақ;
14 – әкімшілік корпусы; 15 – салмақ және бақылау пункті;
16 — әжетхана; 17 – трансформаторлық қосалқы станция.
Жобалық шешім бас жоспарларын рельс бойындағы АБЗ бағынады қойылатын жалпы талаптарға өндірістік кәсіпорындар жол құрылысы жұмыс ерекшелігін ескере отырып, жасалады.(сур. 2.1):
— темір жол қиыршық тас (қиыршық тас және құм және резервтеу жекелеген жағдайларда алаңында зауыт аумағын үшін сұрыптау-жуу бөлімшесі;
қамтамасыз етудің нормативтік мерзімін түсіру түсетін темір жол бойынша толтырғыштардың, битум және минералды ұнтақ алу;
пайдалану сақтау үшін толтырғыштардың ашық алаңдар, сақтауға арналған минералды ұнтақ — қоймалардың силосного үлгідегі жүйесімен жабдықталған пневмокөлік;
шаңнан орындық шаңның пайда болуын тиеу-түсіру жұмыстары кезінде шаң ұстау жүйесімен;
пайдалану үшін сақтау битум битумохранилищах силосного типті қабылдау құрылғыларымен және жылыту жүйелерімен және айдау тұтқыр;
резервтеу жекелеген жағдайларда алаңында АБЗ аумағында орналастыру үшін қондырғыларды дайындау ПАВ;
- қамтамасыз ету ең аз көлемін, құрылыс-монтаждау жұмыстарының салу кезінде АБЗ және монтаждау-бөлшектеу, оның жабдықтар мен құрылыс конструкцияларын кезінде қайта базаландыру..
Рельс бойындағы орналасқан АБЗ-ғы кірме жолдар, субұрғыш, қоршауы және жарықтандыру, тәуліктің қараңғы уақытында және нашар көріну кезінде абаттандырылған болуы керек.
ашық алаңдарда толтырғыштарды сақтауға арналған негізгі өткелдер ретінде монолитті және құрама-бетон және асфальт-бетон жабындар жасау ұсынылады.
Сығылған ауаның салқындату, тұтынушыларға алты қатарлы салқындатқыш өткізу қабілеті 30мин құбырмен жіберуге бағытталып көзделеді
Трасса бойындағы АБЗ бас жоспары
1 – тас материалдар қоймасы; 2 — агрегат питания; 3 — битум цистерналары; 4 – минералды ұнтақ бункерлері; 5 — араластырғыштар; 6 –дайын материалдар бункеры; 7 – басқару кабинасы; 8 – суға арналған сыйымдылықтар; 9 – қоспаларды дайындау бөлімшесі;10 – зертхана кеңсесі ; 11 материалдық-техникалық қоймасы; 12 — өртке қарсы резервуарлар; 13- жөндеу-механикалық шеберхана;14 — ашық жөндеу жұмыстары алаңы; 15 — тұрмыстық үй-жайлар;16 — электр станциясы; 17 — артезиан ұңғымасы; 18 — жылжымалы компрессорорнату; 19 — зертханалар бөлімшесі,; 20 – таразы- автомобиль таразылау ;21 — тазарту имараттары; 22 — ЖАНАР-жағар май қоймасы.(ГСМ)
ІІІ. Жаңа сабақты бекіту
Жаңа сабақты бекіту сұрақтары.
1.Асфальтобетон дегеніміз не?
2.Асфальтобетон жамылғысын салу зауыттары қандай типтерге бөлінеді?
3.АБЗ бас жоспары қалай қандай мақсатта жасалады?
4.АБЗ жұмыс жасауына байланысты қалай жіктеледі?
5.АБЗ қандай қауіпсіздік шаралары қолданылуы тиіс?
Бекіту бойынша АБЗ –тарының айырмашылықтарын көрсетінін?
ІҮ. Сабақты қорытындылау
Ү. Оқушыларды бағалау-3 мин
ІІ топтың басшылары оқушылардың бағалау парағын жиыстырып, орташа балын анықтау.
Бағаларын жариялау.
ҮІ. Сабақты тақырып бойынша, қорытындылап, алға қойылған мақсатқа жету.
ҮІІ. Үйге тапсырма.
1.В.К Некрасов “Строительство автомобильных
дорог”, М.Транспорт, 314-344 б.
2.Жаңа сөздердің аударымымен танысу
3.Сөзжұмбақ,ребус құрастыру
ҮІІІ. Сабақтың аяқталуы.
Майханова Кенжегүл Ордашқызы
И.Әбдікәрімов атындағы Қызылорда аграрлық
техникалық жоғары колледжі, арнайы пән оқытушысы
