Абайдың аудармалары

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға Абайдың Пушкиннен, Крыловтан аудармалары, ақындардың шығармашылық байланысы туралы түсінік беру. Ойшыл көтерген проблемалар тағылымынан үлгі көрсету.

Күтілетін нәтиже: Абайдың Пушкиннен, Крыловтан аударған аудармалары жайлы біледі, түсінеді, талдай алады.
Сабақтың әдісі: «Миға шабуыл», «Еркін жазу» стратегиясы,

Сабақтың көрнекілігі: Слайд презентация, бейне таспа, ақын – жазушылардың порттері.
Сабақтың формалары: жеке және топпен жұмыс

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен амандасу, түгелдеу;

2. Оқу құралдарын, сабаққа дайындығын тексеру;

2 – топқа бөлу.

Қызығушылығын ояту.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:  Білу.

«Миға шабуыл» әдісі

І топ. Абай өмір сүрген орта?

ІІ топ. Абайдың еңбектері?

Түсіну.

Слайдпен жұмыс. Абайдың аударма өлеңдерін түпнұсқаға барабар аударма және еркін, төл шығармаға айналған аударма деп екі топқа бөліп жіктеудің өз қисыны бар. Ал Абай болса, ол қазіргі аудармашылардай тек түпнұсқаны бар қалпында жеткізуді мақсат етпеген. Қай шығарманы болсын өз көңіл күйіне үйлестіре, қысылмай, қымтырылмай еркін тәржімалайды. Сонда да кейбір аударма өлеңдері түпнұсқамен өте жақын келіп, мейлінше үндес шығып жатса, ол – оның ақындық шеберлігінің бір қырынан көрінуі, қызықтап, қазақшалап отырған түпнұсқаның сарыны мен ой-сезімінің арасындағы үйлестіктің нәтижесі.

Абайдың ең бір ұмытылмас еңбегі орыстың ұлы жазушыларынан өзі үлгі-өнеге алумен бірге, оларды қазақ халқына таныстырып, олардың еңбегін аударып өз еліне үлгі етуінде.

Абай және Пушкин:

Александр Сергеевич Пушкин — Ресей ақыны, классикалық орыс әдебиетінің негізін салушы.

А.С Пушкиннің «Евгений Онегин» атты романынан үзінділер аударған.

«Татьяна сөзі»,

Абай және Крылов: Иван Андреевич Крылов (13 ақпан, 1769, Мәскеу —21 қараша, 1844, Санкт-Петербург) — орыс жазушысы, драматург, көрнекті мысалшы ақын.Абайдың үлгі-өнеге алған ең үлкен мектебі XIX ғасырдағы классикалық орыс әдебиеті болды. Сол мектептен үлгі алған Абай қазақ әдебиетінде үлгілі мектеп болды.

Абайдың ең бір ұмытылмас еңбегі орыстың ұлы жазушыларынан өзі өнеге алумен бірге, оларды қазақ халқына таныстырып, олардың еңбегін аударып өз еліне үлгі етуінде. Соның бірі орыстың ұлы ақыны — Иван Андреевич Крылов болды.

”Қарға мен түлкі”, ”Әншілер”, (”Музыканты”), ”Бақа мен өгіз”, ”Шегіртке мен құмырысқа”, ”Бүркіт пен қарға”, ”Піл мен қанден”, ”Есек пен бұлбұл”, ”Емен мен шілік”, ”Алақойлар”, ”Жарлы бай”, ”Қазаға ұрынған қарашепкен”.

Қолдану. «Еркін жазу» стратегиясы

І топ. «А.С Пушкиннен аударған аудармалары?»

ІІ топ. «Н. Крыловтан аударған мысал өлеңдері?»

Талдау.

1.Абайдың үлгі- өнеге алған ең үлкен мектебі.

2.Абайдың аударма саласындағы шеберлігі және жетістігі қандай?

3.Орыс әдебиетіне зер салғанда, Абайдың назары алдымен Пушкинге түсуінің себебі неде?

4.Абайдың Крыловтан алған үлгісі Абай поэзиясына қандай өзгеріс алып келді?

5.ХІХ ғасырдағы орыстың ұлы ақындарының ішінде Абайдың шексіз сүйген және өлеңдерін көп аударған ақынның бірі.

Жинақтау.
Абай аудармаларының ерекшелігі неде?

Қазақ әдебиетінің өркендеуі үшін Абайдың аудармашылық жұмысының қандай маңызы бар?

Абай Пушкин шығармаларын қазақ тіліне қай жылдан бастап аударады?

Абай Пушкиннің қандай туындысын аса жоғары бағалады?

Абайдың Пушкиннің «Евгений Онегинін» аударудағы шеберлігі.

Бағалау.

Абай – ұлы ақын, ғалым, философ, көркем әдебиеттің темірқазығы.

Абай насихаты – ынтымақшыл, арлы, адал, еңбекқор, иманды, талапты, үлкен жүректі кісі болу. Абай аудармалары арқылы кез-келген нәрсені сол қалпында қабылдай бермей, сын көзбен қарауға, өзіңе керекті нәрсені танып, талғап ала білуге шақырады.

Абайдың өз сөзімен айтсақ:

Терең ойдың түбінде теңізі бар,

Тесіле көп қараса, көңіл ұғар.

Қорытынды.

Сабақ соңын Индира Расылханның орындауындағы Абайдың «Татьяна әні» атты бейнетаспа көрсетумен аяқтасам.

Рефлекция. Сабақ жайлы өз ойларын айту.

Үйге тапсырма:

Абайдың аудармаларын оқу, бір ұнаған үзіндісін жаттау.

Сқақбаева Гүлнұр,
Жамбыл облысы, Тараз қаласы
№57 орта мектептің қазақ тілі мен
әдебиеті пәнінің мұғалімі.